بسته خبري "سينماي ما" براي داريوش مهرجويي به مناسبت سالروز تولدش؛
دو خبر درباره استاد + مروري بر زندگي و آثار

سينماي ما - 17 آذر ماه سالروز تولد داريوش مهرجويي فيلمساز بزرگ ايراني است. به همين مناسبت يادداشتي داريم درباره زندگي و آثارش و همچنين دو خبر درباره فيلم كوتاه تازه‌اش و فيلم بلندي كه اميدواريم هر چه زودتر ساخت‌اش را شروع كند.

1- ماجراي ساخت <نقاب زيبا> فيلم جديد داريوش مهرجويي ماجراي تازه‌اي نيست و به يكي دو سال قبل برمي‌گردد. او آن زمان از ساخت قصه‌اي دراماتيك گفته بود كه نكته مهم در آن، سوژه و شخصيت‌پردازي خوب آن است. وي حتي گفته بود صحبت‌هايي با بهرام رادان و گلشيفته فراهاني براي همكاري در اين فيلم كه نامش <نقاب زيبا> است، كرده اما مشكل اصلي را پيدا كردن يك سرمايه‌گذار عنوان كرده بود. حالا دو سال گذشته، <سنتوري> اكران نشده و مهرجويي مي‌خواهد <نقاب زيبا> را بسازد؛ فيلمي كه پروانه ساخت از وزارت ارشاد هم دارد. اين كارگردان به تازگي از يك سفر يك ماهه برگشته است. نكته مهم اين است كه حالش خوب است؛ شايد يك بخش از اين حال خوب به بزرگداشت‌هايي برگردد كه برايش در گوشه و كنار دنيا گرفته‌اند. وي در اين باره به اعتماد ملي مي‌گويد: <بزرگداشت‌ها و سخنراني‌ها در كل خيلي خوب برگزار شد. موزه هنرهاي عالي بوستون، جايزه مخصوص يك عمر فعاليت سينمايي را به من داد. در دانشگاه‌ها و شهرهاي ديگر هم مراسم‌هاي مشابهي برپا شد. در <آسيا سوسايتي> تقدير شدم و در شيكاگو، بركلي، آتلانتا و... هم مراسم‌هاي ديگري ترتيب دادند. هر جا كه مي‌رسيدم با يك مراسم تقدير يا سخنراني روبه‌رو مي‌شدم! تا مي‌ديدند در آمريكا هستم، دعوت مي‌كردند به شهرشان بروم و سخنراني كنم يا برايم بزرگداشت بگيرند. نكته عجيب در تمام اين ديد و بازديدها آن بود كه تقريبا همه جا فيلم <سنتوري> را ديده بودند.> طي گفت‌وگويمان از ساخت <نقاب زيبا> مي‌پرسيم. چند روز پيش اعلام شده بود كه مهرجويي مشغول انتخاب بازيگران اين فيلم است. او در اين باره مي‌گويد: <هنوز بازيگر خاصي را در نظر نگرفته‌ام، چون در حال حاضر به دنبال سرمايه‌گذار هستم. نمي‌دانم. بايد سرمايه‌گذار پيدا كنم.> او موضوع <نقاب زيبا> را مربوط به بعد از جنگ مي‌داند و درباره قصه فيلم مي‌گويد: <زني منتظر شوهرش است تا از زندان بيرون بيايد. شوهر از زندان خلاص مي‌شود اما نزد همسرش برنمي‌گردد و ماجراهاي تازه‌اي براي اين خانواده پيش مي‌آيد...> اين كارگردان علاقه چنداني به ذكر جزئيات قصه ندارد. چرا؟ آيا فكر مي‌كند سرنوشت اين فيلم هم به سرنوشت <سنتوري> دچار مي‌شود؟ معلوم نيست! خبرگزاري فارس شهريور سال گذشته طي خبري به نقل از سعيد سعدي، مجري طرح <نقاب زيبا> اعلام كرده بود اين فيلم از اداره كل نظارت و ارزشيابي وزارت ارشاد پروانه ساخت دارد، اما بر اساس قانون چون فيلم در مهلت مورد نظر ساخته نشده بايد تقاضاي صدور مجدد پروانه كند. سعدي گفته بود شخصا بعيد مي‌دانم اين فيلم در سال 1386 ساخته شود. اما فارغ از همه اينها، داريوش مهرجويي اين روزها مشغول تدارك مقدمات ساخت فيلم كوتاهي است كه قرار است به تهيه‌كنندگي محمدعلي حسين‌نژاد ساخته شود. مهرجويي خود نام <تهران تهران> را بر اين فيلم گذاشته، اما گويا بنا به پيشنهاد حسين‌نژاد عنوان <تهران در جست‌وجوي زيبايي> براي آن در نظر گرفته شده است. (پرويز براتي- اعتماد ملي)

2- از سوي ديگر اعلام شد كه محمود كلاري به عنوان مدير فيلمبرداري اپيزود مهرجويي درباره تهران انتخاب شده است. محمود کلاری اپیزود "تهران شهر خوبان" داریوش مهرجویی را فیلمبرداری می‌کند که بخشی از پروژه سه اپیزودی "تهران در جستجوی زیبایی" است. 
از دیگر عواملی که حضورشان در اپیزود "تهران شهر خوبان" قطعی شده می‌توان به رضا درمیشیان به عنوان دستیار کارگردان و محمد نجفی مدیر تولید اشاره کرد.

طبق اعلام محمدعلی حسین‌نژاد تهیه‌کننده فیلم سینمایی "تهران در جستجوی زیبایی"، دست‌اندرکاران تولید اپیزود "تهران شهر خوبان" این روز‌ها سرگرم تدارک لوکیشن‌ها و لوازم صحنه برای شروع فیلمبرداری هستند.

حسین‌نژاد درباره زمان شروع فیلمبرداری و انتخاب بازیگران گفت: این فیلم اواخر آذرماه کلید می‌خورد و مهرجویی از میان گروه زیادی از بازیگران مطرح تئاتر و سینما مشغول انتخاب بازیگران فیلم خود است.

3- داريوش مهرجويي در روز هفدهم آذرماه سال يكهزار و سيصد و هجده خورشيدي در محله شاپور درخونگاه در خانواده اي با وضع مالي متوسط در تهران ، ديده به جهان گشود . در نوجواني به موسيقي علاقه مند شد و با شركت در كلاس موسيقي استاد زندي ، با موسيقي كلاسيك غربي آشنا شد و به نواختن و نوشتن قطعات پيانو پرداخت. او با مساعدت پدرش ، ساز سنتور را فرا گرفت. در سن هفده سالگي به سينما علاقه مند شد و براي درك بهتر فيلم هاي آن روز ، به فراگيري زبان انگليسي پرداخت . پس از گذراندن تحصيلات مقدماتي در تهران به مدت يكسال ، رياست هتل آتلانتيك را بر عهده گرفت . سپس براي خواندن سينما ، راهي كاليفرنيا شد اما خيلي زود ، سينما را رها كرد و به تحصيل در رشته فلسفه در دانشگاه UCLA لس آنجلس پرداخت. در سال 1344 ، موفق به اخذ مدرك ليسانس فلسفه شد و سردبيري مجله Pars Review را به مدت يكسال بر عهده گرفت . در سال 1346 به ايران بازگشت و با صرف هزينه زياد و به سبك و سياق فيلم هاي جيمز باندي ، " الماس 33 " را ساخت. اين فيلم در 5 بهمن ماه 1346 در تهران اكران شد . فروش متوسط فيلم و عدم اسقبال منتقدين ، شكستي همه جانبه براي مهرجويي رقم زد ولي او هرگز نااميد نشد. در سال 1347 بر اساس داستان گاو از كتاب " عزاداران بيل " غلامحسين ساعدي ، فيلم گاو را ساخت . اين فيلم يكسال توقيف شد. سپس جوايز متعددي از جمله : جايزه ويژه منتقدين سي و دومين جشنواره ونيز (ايتاليا) را از آن ِ خود كرد. فيلم گاو ، تنها فيلم قبل از انقلاب است كه پس از انقلاب نيز در سينماهاي ايران اكران شد. در سال 1348 و بر اساس داستاني از علي نصيريان ، آقاي هالو ، را ساخت كه جوايز بهترين فيلمنامه ، بهترين فيلم و بهترين كارگرداني را از جشنواره سپاس تهران در سال 1350 و جايزه ويژه هيئت داوران از جشنواره فيلم مسكو (روسيه) كسب كرد. در سال 1351 ، فيلم پستچي را ساخت كه به عنوان فيلم هفتم از ده فيلم برگزيده جهان توسط منتقدين انگليسي سالنامه فيلم بولتن در سال 1971 م . انتخاب شد. در سال 1352 ، بر اساس داستان آشغالدوني از غلامحسين ساعدي ، دايره مينا را ساخت. اين فيلم سه سال توقيف شد. در سال 1977 ، جايزه آنتن دو را از جشنواره پاريس (فرانسه) و در سال 1978 ، جايزه ويژه بين المللي كاتوليك ها را از جشنواره فيلم برلين (آلمان) دريافت كرد. دايره مينا ، به عنوان نخستين نماينده ايران در سال 1356 به آكادمي اسكار براي شركت در بخش بهترين فيلم غير انگليسي زبان ، برگزيده و ارسال شد. در سال 1354 ، فيلم الموت را براي تلويزيون ملي ساخت كه حلقه هاي فيلم مفقود شد و هرگز به نمايش درنيامد. الموت ، فيلم بلند مستندي درباره اسلام و تشيع اسماعيليان بود. در سال 1355 ، فيلم قنات را بر اساس داستان معصوم سوم ، از هوشنگ گلشيري ساخت. پس از انقلاب به اتفاق كيميايي براي مدت زمان كوتاهي به فرانسه مهاجرت كرد و سپس به ايران بازگشت . در سال 1359 ، با همكاري فريدون دوستدار ، فيلمنامه مدرسه اي كه مي رفتيم را نوشت و آن را ساخت. اين فيلم ده سال توقيف شد. در سال 1360 ، تسخير شدگان را بر اساس رماني به همين نام از فئودور داستايوسكي توليد كرد. در سال 1362 ، به سفارش تلويزيون فرانسه ، فيلم سفر به سرزمين آرتور رمبو را توليد كرد. در سال 1365 ، فيلم اجاره نشين ها را ساخت كه چندي پيش از سوي منتقدين سينماي ايران در مجله فيلم ، به عنوان بهترين فيلم سينماي ملي ايران برگزيده شد. مهرجويي سال گذشته به خاطر همين فيلم ، جايزه مجله گل آقا را دريافت كرد. در سال 1366 ، براي سينماي كودك و با شراكت مسعود كيميايي ، فيلمنامه شيرك را به مساعدت كامبوزيا پرتوي به نگارش درآورد. شيرك ، در گيشه با شكست مواجه شد. در سال 1368 ، بر اساس رماني از هرتسوك ، هامون را ساخت . فيلم در جشنواره مقبول افتاد و جوايز رسمي جشنواره را گرفت، به خاطر فرهنگ علي‌خواهي تحسين شد و اكران عمومي و اقبال گسترده‌اي پيدا كرد. محبوبيتش روز به روز بيشتر شد و فيلم كالت مهم سينماي پس از انقلاب لقب گرفت. حدود دو دهه بعد، برنامه تلويزيوني «سينما ماوراء» به قصد تبيين همين نكته‌ها فيلم را نشان داد. نمايش نسخه تكه‌پاره فيلم و حذف‌هاي متعدد و نامربوط فيلم صداي خيلي‌ها را درآورد، از جمله مهرجويي كه براي اولين بار با نامه‌اي سرگشاده به اين سلاخي فرهنگي اعتراض كرد. چند ماه بعد، مستند «هامون‌بازها» (ماني حقيقي) هم كه تصويري از اشتياق طرفداران فيلم است، براي نمايش تلويزيوني كوتاه شد تا حكايت هامون و تلويزيون ادامه پيدا كند. مهرجويي به خاطر هامون ، جوايز : بهترين فيلمنامه و بهترين كارگرداني را از جشنواره بين المللي فيلم فجر تهران ، از آن خود كرد. در سال 1369 ، بر اساس رمان ويره يانا از لوئيس بونوئل ، بانو را ساخت. بانو ، هفت سال توقيف شد ولي بالاخره رنگ پرده را ديد. مهرجويي ، همچنان مصمم ، ادامه مي دهد. در سال 1371 ، بر اساس فيلم خانه عروسك از هنريك ايبسن ، سارا را ساخت. اين فيلم تابستان امسال از برنامه سينما اقتباس – شبكه 4 – پخش شد. سارا در سال 1993 م. جايزه صدف طلايي بهترين فيلم را از چهل و يكمين جشنواره فيلم سن سباستين (اسپانيا) و بهترين فيلم جشنواره فيلم نانت (فرانسه) شد و در سال 1994م. جايزه بهترين فيلم هجدهمين جشنواره سائوپائولو (برزيل) را دريافت كرد. در سال 1373 ، بر اساس رمان فراني و زوئي از جروم ديويد سالينجر ، پري را ساخت و به خاطر آن دومين سيمرغ بلورينش را در رشته بهترين كارگرداني از جشنواره فيلم فجر ، دريافت كرد. در سال 1375 ، بر اساس داستاني از مهناز انصاريان ، فيلم ليلا را ساخت. ليلا ، جوايز بهترين فيلمنامه و بهترين كارگردان را از جشن خانه سينما ، در سال 1995م. نصيب مهرجويي كرد. اين فيلم در سال 1377 ، در 29 جشنواره بين المللي حضور يافت. در سال 1376 ، فيلم درخت گلابي را بر اساس داستاني از گلي ترقي ساخت. اين فيلم ، به زعم بسياري از منتقدين ، بهترين و كامل ترين ساخته مهرجويي است. و سرانجام نوبت به دو فيلم قدر نديده استاد مي رسد : ميكس (1378) و بماني (1380) كه اين آخري ، در سال 2003 ، جايزه ويژه جشنواره بروكسل را از آن خود كرد. در سال 1382 ، بر اساس داستاني از هوشنگ مرادي كرماني و به اتفاق وحيده محمدي فر ، فيلمنامه مهمان مامان را نوشت. بهنوش بختياري ، در اين فيلم منشي صحنه بود و محمدرضا شريفي نيا طبق معمول آثار مهرجويي ، يكي از دستياران و همراهان اصلي مهرجويي. سريال 6 قسمتي مهمان مامان ، امسال بعد از 5 سال ، از شبكه 4 به روي آنتن رفت. نمايش نسخه سينمايي اين فيلم به صورت بريده و كوتاه شده در سال 1385 ، از شبكه دوم سيما ، از آن اتفاقات عجيب بود !!! مهمان مامان در بيست و دومين جشنواره بين المللي فيلم فجر ، سيمرغ بلورين بهترين فيلم را برد. در سال 1384 ، فيلم سنتوري را ساخت كه اين فيلم در بيست و پنجمين جشنواره بين المللي فيلم فجر ، جوايز : بهترين فيلم از نگاه تماشاگران – مشتركا با اخراجي ها – و بهترين بازيگر نقش اول مرد – بهرام رادان- را از آن خود كرد. سنتوري در تاريخ سوم مرداد سال گذشته ، توقيف شد و در بهمن ماه 1386 ، به علت پخش غير مجاز CD ها و DVD هايش توسط عده اي سودجو ، سرنوشت شومي پيدا كرد. در سال 1385 ، يك اپيزود از مجموعه فرش ايراني را تهيه كرد. مهرجويي در سال 1385 ، تنديس حافظ يك عمر فعاليت هنري را از جشن نهم دنياي تصوير – شب بزرگان – از استاد عزت ا... انتظامي دريافت كرد. وي در سال 2008 ، موفق به دريافت زرد آلوي طلايي از جشنواره فيلم ارمنستان به پاس يك عمر فعاليت هنري شد. او هم اكنون ، رمان به خاطر يك فيلم بلند را در دست چاپ دارد. و اما فيلم هاي مستند كوتاهي كه مهرجويي براي سازمان انتقال خون ايران ساخته است : ايثار (1355) ، اتفاق (1356) ، بخشش (1356) و پيوند كليه (1357) . تا يادم نرفته بگويم كه او يك فيلم كوتاه تبليغاتي براي شركت پاكديس و اپيزود دختر دائي گمشده از قصه هاي جزيره را نيز كارگرداني كرده است. كيومرث پوراحمد چندي پيش و در مستندي كه در مورد خودش با عنوان درباره پوراحمد ساخته شده بود و از شبكه دوم سيما پخش شد ، كارنامه مهرجويي را رشك برانگيز خواند . در پايان اين مطلب ضمن آرزوي سلامتي و موفقيت براي استاد مهرجويي و تمنا از ايشان جهت ادامه فعاليت هاي هنري ، توجه شما را به عنوان تعدادي از ترجمه هاي ايشان جلب مي كنم : بعد زيبايي شناختي و زيبايي شناختي واقعيت (هربرت ماركوزه) ، جهان هولوگرافيك (مايكل تالبوت) ، يونگ – خدايان و انسان مدرن (آنتونيو مورنو) ، آوازه خوان طاس و تريس (اوژن يونسكو) ، نمايش نامه هاي غرب واقعي و طفل مدفون (سام شپارد) و مقاله مفتش بزرگ و روشنفكران رذل داستايوسكي ( در سال 1346) .

 (نويسنده اين مرور كوتاه از زندگي و آثار: علي خطيبي, از كاربران سايت سينماي ما)