حرف‌های تازه اصغر فرهادی در مورد حاشیه‌های «جدایی نادر از سیمین»
وضعیت فعلی من مثل سپیده در «درباره الی...» شده است
سینمای ما- کارگردان فیلم سینمایی "درباره الی" با اشاره به اینکه امیدوار است "با توجه به حسن نیت مسئولان سینمایی حاشیه‌های اخیر هرچه زودتر تمام شود" از دلبستگی به آب و خاک ایران یاد کرد و گفت: سخنانم فقط از جنبه شخصیت فنی و سینمایی آن فرد بود و گرنه با دیدگاه و روش او چه در سال‌های پس از انقلاب و چه اکنون احساس نزدیکی نداشته‌ام.
اصغر فرهادی درباره حاشیه‌های جشن خانه سینما که منجر به لغو پروانه ساخت فیلم "جدایی نادر ار سیمین" شده و بیاینه اخیر معاونت سینمایی نقطه نظراتش را مطرح کرد.
* با توجه به اتفاقاتی که این روزها متعاقب صحبت‌های شما در جشن سینمای ایران رخ داده، بد نیست سوال آخرم را اول بپرسم، چرا با گفتن آن جملات باعث این التهاب و وضعیت فعلی در فیلمتان شدید؟
- اصغر فرهادی: راستش توضیح این ماجرا کمی سخت است، این روزها احساس می‌کنم درست در موقعیت آدمهای فیلم‌هایم قرار گرفته‌ام، به زعم خودم آن چند جمله کوتاه از سر عشق به سینما و فیلم‌های خوب سینما بوده، طبیعی است پیش‌بینی این همه بازتاب و واکنش را نمی‌کردم، که اگر می‌کردم قطعاً از گفتن آن علیرغم نیّت کاملا صنفی‌ام هم به خاطـر فیلمـم هم به خاطـر دیگـران صـرف نظـر می‌کردم. مهمترین دلیلش این بود که من درست وسط تولید فیلمم بودم و بیش از هر چیز به تمرکز و آرامش و دوری از هیاهو نیاز داشتم. الان دقیقاً در مرکز این موقعیت پر هیاهو واقع شده‌ام، ناخواسته. یک موقعی است که شما همه جوانب امـر را سنجیده‌اید، بازخـوردها را پیش بینی کرده‌اید و با نیّت قبلی رفتار و یا حرفی را بروز داده‌اید، خب می‌گویید این یک تصمیم و انتخاب بوده و حالا باید پای تبعاتش هم بایستید. ولی ماجـرای من اینبـار کـاملاً متفاوت بود، مثل سپیده در "درباره الی..." که چیزی در ابتدای فیلم می‌گوید به زعم خودش نه چندان پر اهمیت و با نیّتی خیر خـواهـانه اما آرام آرام به بحران می‌انجامد.
*شما معتقدید جملات تان چندان حساسیت زا نبوده اما واکنش‌ها و بازتاب‌ها این را نشـان نمی‌دهد؟
- گفتم به زغم خودم، اما دیـروز که فیلم صحبت‌هـا را دیدم به هـر حال لحــن گفتن جملات لحن حساسیت زایی است، شاید اگر همین جملات با لحنی دیگر و تغییر چند کلمه ادا می‌شد اینقدر حساسیت ایجاد نمی‌کرد.
* پس حق می‌دهید چنین بازتابی را داشته باشد؟
- به هر حال همه چیز به آن سمت رفت که علیرغم میل من جملات معنایی دیگر به خود بگیرند، کم کم از برداشت‌ها متوجه شدم داستان آنگونه نیست که فکر کرده‌ام و شکل دیگری به خود گرفته که من مایل و معتقد به آن نبوده‌ام.
*به نظر خودتان چه بخشی از صحبت‌های شما ایجاد حساسیت کرد؟ آن بخشی که برداشت شده خواستار تغییر شرایط شده اید یا طرح اسامی بعضی افراد؟
- فکر می‌کنم مجموع همه این‌هاست و شاید عنوان کردن نام فیلمسازی که در این اواخر بیشتر بر روی کارهای سیاسی متمرکز شده. من در مصاحبه قبلی هم توضیح دادم که علت نام بردن از او چند اثر تأثیرگذار سینمایی است که در کارنامه‌اش دارد. هنوز هم معتقدم اگـر او می‌ماند و به فیلمسازیش ادامه می‌داد ما حداقل چند کار خوب دیگـر به کارنامه بهترین‌های سینمای‌مان افـزوده می‌شد، این شائبه که من تحت تأثیر دیدگاه سیاسی و بیانیه‌های اخیر او از وی نام برده‌ام به راحتی قابل رد است، اگر من چنین دیدگاه تندی داشتم، چرا ماندم و فیلم ساختم. اولین قدم این بود که در خواست پروانه ساخت نمی‌کردم، من حتی اگر به لحاظ نگرش سیاسی موافق با دیدگاه سیاسی معاونت سینمایی هم نباشم معنی‌اش این نیست که هم کلام و مؤید دیدگاه این فیلمسازم، با رادیکال برخوردن کردن در هر شکل مخالفم.
*اما شما در مصاحبه قبلی اشاره کردید شناختی از دیدگاه سیاسی ایشان نداشته‌اید و اسم او را برده‌اید؟
- نه، من گفتم نام بردن از او بر اساس شناخت از سینمای اوست مخصوصا سینمای پیش از مهاجرتش. این معنی‌اش آن نیست که من اساسا از آنچه او این اواخر گفته و می‌گوید بی خبر بوده‌ام، شاید به جزییات نه ولی کم و بیش اطلاع دارم. مگر ممکن است اطلاع نداشته باشم، اما صحبت من از زاویه شخصیت سینمایی اوست . من با دیدگاه و روش او چه در سال‌های پس از انقلاب و چه اکنون احساس نزدیکی نداشته‌ام.
* واکنش آقای شمقدری معاونت سینمایی به صحبت های خودتان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
- ببینید من در این کشور زندگی می‌کنم، باورها و ارزش‌ها را می‌شناسم، حساسیت‌ها را می‌دانم، ممکن است نقدی هم داشته باشم که دارم و با کارهایم آنها را می‌گویم و از برخی مسائل هم دلگیرم، اما معنی‌اش دشمنی و توهین نیست. من حساسیت ایشان را نسبت به بسیاری از مسائل چه در فیلم‌هایش و چه در صحبت‌هایش می دانم، ایشان احساس کرده‌اند به مقدسات توهین شده. من هم توضیح دادم که قصدم توهین به باورهای اعتقادی و ملی مردم این مرز و بوم نبوده، من هم عضوی از این مردمم و با همین باورها خو گرفته و بزرگ شده ام، از کره دیگری که نیامده ام من در هیچکدام از فیلم‌هایم نیز به شخصیتی نپرداخته‌ام که او را به عنوان بدمن و مقابل نظرگاه خودم تخریب و تخطئه کنم.
*آقای شمقدری در نیویورک گفته بود که فرهادی در فرصتی که به او داده شد حرف‌هایش را اصلاح نکرده و این باعث لغو پروانه ساخت فیلمش شده، نمی‌شد با اصلاح صحبت‌هایتان از بروز این اتفاقات پیشگیری کنید.
- در مصاحبه‌ای که داشتم سعی کردم دلیل صحبت‌ها را بگویم، بهترین راه توضیح نیتم از این صحبت‌ها بود، من اگر قصدم مقابله بود، اساساً نمی‌ماندم و فیلم شروع نمی‌کردم فرصت آماده‌ای هم آن سوی آب برایم پیش آماده بود. نرفتم، خیلی‌ها هم گفتند اشتباه می‌کنی، اما مـاندم، حتمـاً یک چیزهای در این آب و خاک برای من هم عزیز و مهم است که مانده ام، فرصتی که در آن سو برای فیلمسازی بعد از "درباره الی..." مهیا شد بسیار وسوسه انگیز بود، یک پروژه محصول مشترک بین ایران، فرانسه و آلمان. هیچ کجا هم آن را اعلام نکردم، قراردادم را هم بسته بودم، خبرش هم کم و بیش درز کرد. اما یک روزه تصمیم عوض شد، احساس کردم هنوز دلم می‌خواهد اینجا فیلم بسازم، نه اینکه فیلم ساختن بیرون از این مرزها جرم باشد، این همه فیلمساز در دنیا که خارج از خاکشان فیلم می‌سازند اما من آگاهانه تصمیم گرفتم تا آن پروژه را به تأخیر بیندازم، هیج کجا نگفتم نه اینکه منتی بر کسی باشد، خودم خواستم و الان هم ناراضی نیستم. لذتی را که از ساختن "جدایی نادر از سیمین" با گروه بسیار با صفایم در این یک ماه تجربه کردم هیچ کجا نمی‌توانستم تجربه کنم.
*پیش بینی‌تان از ادامه چیست؟
- با توجه به صحبت‌هایی که با مسئولین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام شده و حسن نیتی که وجود دارد امیدوارم مسئله به زودی حل و مشکل به وجود آمده بر طرف شود.
*و حرف آخر؟
- جدایی نادر از سیمین.