دانلود

گفتگویی با دکتر حمیدرضا صدر درباره سینما و فوتبال امروز ایران؛
نسل جدید با اصغر فرهادی و شهرام مکری با په میدان گذاشته است

سینمای ما - مریم ضیغمی:  از لحظه ای كه تصمیم به گفت و گو با دكتر «حمید رضا صدر» استاد دانشگاه و منتقد سینما و ورزش گرفتیم تا روزی كه این گفت و گو انجام شد 20 روزی سپری شد. «صدر» طی هر بار تماس می گفت حرفی در خور مخاطبان این روزنامه ندارد ، سپس قرار شد بهانه ای برای آغاز گفت و گو بیابیم . این بهانه برگزاری جشنواره فیلم کن بود. او با سعه صدر نزدیک 60 دقیقه به سؤال هایمان پاسخ داد.

گفت و گوی ما را با منتقدی كه هم در حوزه سینما و هم در حوزه ورزش حضور دارد و طی حضور در برنامه های تلویزیونی، به خصوص گزارش ورزشی شبكه 3، طرفداران بسیار زیادی پیدا كرده است، بخوانید. «حمید رضا صدر» زاده مشهد است هر چند که مدت بسیار کوتاهی را در مشهد سپری کرده است. او در کنار فعالیت های مهندسی اش، در دانشكده هنرهای زیبا در رشته سینما هم تدریس می كند.



* چرا طی چند سال اخیر فیلم های سینمای ایران به بخش های مهم (بخش مسابقه) كن راه پیدا نمی كند؟



تصور می كنم انتظار نامتعارفی در ایران برای خود و مخاطبانمان ایجاد كرده ایم كه هر ساله باید فیلمی از كشورمان جایی از دنیا ،به خصوص جشنواره كن، جایزه ای دریافت کند. این انتظار از كجا برآمده است؟ آیا ما رسانه ها این توقع را شکل داد ه ایم یا فیلم سازان ما طی مصاحبه هایشان این توهم را ایجاد كرده اند؟ آثار هیچ كشوری به طور دائمی برنده جایزه نمی شود. مگر آثار ایتالیایی ها، آمریكایی ها، كره ای ها و یا چینی ها هر سال جوایزی کسب می کند؟ البته که خیر. در عین حال هر جشنواره ای هیئت انتخابی برای تعیین نمایش آثار خود دارد. این هیئت معمولا در گذر زمان تغییر می کند. داوران جشنواره ها هم که هر سال تغییر می کنند معمولا چهره های سرشناسی هستند که سلیقه ها، دیدگاه ها، رویكرد سینمایی و سلایق متفاوتی دارند. به همین دلیل روند اعطای جوایز هم روند ثابتی را طی نمی کند. بنابراین گاهی اثری از ایران در جشنواره کن به نمایش درآمده و مورد استقبال قرار گرفته است و گاهی هم خیر. چرا انتظار داریم كه دائم فیلم هایمان در كن جایزه بگیرد؟ چرا باید این گونه باشد؟ آیا اساسا خودمان اعتقاد داریم هر ساله فیلم های سینمایی برجسته ای ساخته ایم كه باید در جشنواره های بزرگ جایزه بگیرند؟



* سینمای ما در چند سال اخیر در جشنواره های مهم مثل اسكار، كن، ونیز، مونترال و برلین نتوانسته است موفقیتی كسب كند؛ علت افول سینمای كشور را طی چند سال اخیر در چه می بینید؟



سینمای ایران به طور اساسی در حال پوست انداختن (چه در داخل و چه در مورد فیلم های راه یافته به جشنواره های خارج از ایران) است. معتقدم اگر بخواهیم نسل قدیم سینمای ایران را به عنوان مولفه اصلی این پرسش شما در نظر بگیریم، به آخر خط رسیده اند. نسلی مانند عباس كیارستمی، مسعود كیمیایی، بهرام بیضایی و چند نفر دیگر. نسل جوان و فیلم سازان جدیدی پا به میدان گذاشته اند. اگر نگاهی به جشنواره فیلم فجر سال گذشته بیندازیم، درمی یابیم 2 فیلم برجسته آن مربوط به فیلم سازان جوان آقایان شهرام مكری با «اشكان و انگشتر تبرك» و اصغر فرهادی با «درباره الی» است كه در واقع می توان گفت كه به نوعی در سینمای ایران دوره گذار به سر می برد. اكنون فیلم سازان جوان كشور ما پا به جشنواره های خارجی می گذارند. چنان که فیلم «خواب عمیق» ساخته محسن امیر یوسفی یا «درباره الی» در جشنواره های خارجی ناموفق نبوده اند. شاید به اسامی قدیمی خو گرفته ایم و انتظار داریم دائم نام عباس كیارستمی، رخشان بنی اعتماد یا بهرام بیضایی را بشنویم. ولی نسل جوان حركت خود را آغاز كرده است. بنابراین سؤال شما را كه حضور ناموفقی در جشنواره های خارجی داشتیم هم می پذیرم و هم نمی پذیرم. می پذیرم به خاطر این كه به تازگی برنده جایزه بزرگی نشده ایم و نمی پذیرم زیرا حضور نسل جوان در این عرصه قابل توجه است.



* اشاره به یك سری تولیدات خوب سال گذشته سینمای كشورمان كردید. از دیدگاه شما كدام فیلم های سینمای ایران شایسته حضور در بخش مسابقه كن بودند؟



نمی توانم بگویم شایسته حضور در جشنواره کن بوده اند، چرا که فیلم های کن را ندیده ام اما «خواب تلخ»، «آتشكار»، «اشكان و انگشتر تبرك» و «درباره الی» فیلم های بسیار خوبی است و شایستگی نمایش در خارج از مرزهای ایران را دارد. تصور می كنم مخاطب غیر ایرانی هم از دیدن این فیلم ها لذت ببرد.



* شما مدرك شهر سازی از دانشگاه تهران دریافت كرده اید. چگونه به سینما و ورزش علاقه مند شدید؟



سینما و ورزش بخشی از زندگی است. همه ما با این دو پدیده زندگی و ارتباط برقرار می كنیم. شاید من فقط تاحدی جدی تر به این 2 مقوله پرداخته ام. بسیاری از منتقدان فیلم شناخته شده ما در رشته های دیگر تحصیل كرده اند نظیر «جواد طوسی» که قاضی است ، «امید روحانی» که پزشك است یا «شهرام جعفری نژاد» که مهندس معماری است، آن چه نشان می دهد ادبیات سینمای ما آمیخته به نوعی عشق آماتوری است؛ یعنی بسیاری از منتقدان سینمایی ما كسانی هستند كه عاشقانه به این مقوله نگریسته اند و در این قالب کسب درآمد نمی کنند.



* تمامی منتقدان ما در كشور یا ورزشی هستند یا سینمایی. شما چرا هر 2 راه را در پیش گرفتید؟



دیدگاه بسیاری از دوستانم مانند هوشنگ گلمكانی، نیما حسنی نسب ، مجید اسلامی، امیر قادری، امیر پوریا و سعید قطبی زاده كه در حوزه ادبیات سینمایی فعالیت دارند، در خصوص فوتبال در حد یك كارشناس است.



* چگونه كتاب «درآمدی بر تاریخ سیاسی سینمای ایران» را نوشتید برای این كار چه قدر وقت صرف كردید؟



به نگاه اجتماعی و سیاسی به سینما اعتقاد داشته ام. در انگلیس به یك سری اسناد و مدارك در مورد سینمای ایران در خصوص جنگ دوم جهانی دست پیدا كردم که برخی از آن ها اطلاعات جدیدی بودند. یافتن آن مدارك جرقه اصلی را زد و دست به کار شدم. اطلاعات مربوطه را وزارت اطلاعات انگلستان درباره سینمای ایران داده بود كه در حقیقت دست مایه كتاب شد. در کتاب از بدو ورود دوربین به ایران از زمان قاجار تا سال 2000 میلادی، دهه به دهه به رخدادهای سیاسی ایران از زاویه فیلم ها و سینمای ایران نگاه كرده ام. كتاب مذكور حدود 10 سال پیش منتشر شد.



*جایی در کتاب نوشته اید «سیاست یعنی هر فیلم ایرانی». این جمله به چه معنی است؟



یعنی هر فیلمی فارغ از ساختار سینمایی اش می تواند انعكاسی از شرایط دورانش باشد.در کتاب هم همین رویكرد را به فیلم های سینمای ایران داشته ام. یعنی هر فیلمی كه ساخته می شود بازتابنده شرایط اجتماعی و سیاسی دوران خود است.



* در كلاس درس دانشجویان مقطع كارشناسی ارشد دانشكده هنرهای زیبا كه «نیكی كریمی» میهمان آن بود، به نقل از شما گفته شد «نیكی كریمی» مهم ترین بازیگر زن پس از انقلاب است. دلیلتان از این گفته چه بود؟



برای نخستین بار به این سؤال پاسخ می دهم. متأسفانه این جمله از زبان من درنیامده. در كلاس با جزئیات کاملا روشن جمله ای بیان كردم و گفتم ما تا اواخر دهه 1360 با پدیده ستاره سالاری در سینمای ایران رو به رو نبودیم و در واقع سینمای ایران پس از پایان جنگ و عوض شدن حال و هوا برای اولین بار با 2 فیلم «هامون» و «عروس» دارای امری به نام ستاره سینما شد . قبل از آن سیاست های دولت فارابی مبتنی بر جلوگیری از این پدیده بود. سینمای ایران با این 2 فیلم 4 ستاره به سینمای ایران معرفی كرد. «نیكی كریمی» و «ابوالفضل پورعرب» در فیلم «عروس» و «خسرو شكیبایی» و «بیتا فرهی» در فیلم «هامون». در كلاس اشاره كردم خانم كریمی بعد ازانقلاب اولین ستاره زن جوان سینمای ایران به شمار می رود. کسی که نام و چهره اش برای تماشاگران آشنا شد و به خودی خود اهمیت یافت. در حقیقت به این مسئله كه ایشان بهترین بازیگر زن سینمای ایران است اشاره نكردم و اساسا بحث ما تقسیم بندی برهه های سینمای پس از انقلاب از منظر بازیگری بود. حتی اشاره کردم که ستاره با بازیگر فرق دارد و به طور مثال «محمد رضا گلزار» و «تام كروز» به طور عمده ستاره هستند تا بازیگر. «خسرو شكیبایی» هم ستاره و هم بازیگر بود، در حالی که «عزت ا... انتظامی» بازیگر است نه ستاره. اما در آن جلسه یکی، 2 روزنامه نگار حضور داشتند كه آن بحث را با عناوین وتفسیر دیگری چاپ کردند.



*نظرتان درباره ممیزی در سینما چیست؟



در بسیاری از زمینه ها جلوی فیلم سازان و فیلم نامه نویسان را برای ورود به خیلی از عرصه ها گرفته ایم، به همین دلیل در بسیاری از فیلم هایمان همه شخصیت ها تك بعدی یا تیپ هستند. ارائه تنوع شخصیتی دشوار و شخصیت ها، بی روح است. با این وصف سینمایی را نمی شناسم که ممیزی نداشته باشد.



* نسخه دكتر صدر برای بهبود و پیشرفت سینمای ایران چیست؟



مشكلات سینمای ما بسیار بزرگ و غول آساست. مثال بسیار ساده ای بزنم . ما در كشورمان متناسب با جمعیت خود سالن های سینمای مناسب برای حضور خانواده ها نداریم و وقتی پا به شهرستان ها بگذارید وضعیت اسف بارتر می شود. سینما با تماشاگر مفهوم خود را می یابد و می تواند روی پای خود بایستد. از نظر سیاست کلان اقتصادی هم مشكل داریم . چرا که بخش خصوصی از این حوزه فراری شده است. از سوی دیگر محدودیت نمایش فیلم های خارجی و ملال آور بودن بسیاری از فیلم های ایرانی که گاهی از آثار تلویزیونی هم عقب می افتد، سبب شده است مردم به سمت دی وی دی سوق داده شوند. تصور نمی كنم كسی بتواند به این سادگی نسخه ای ارائه دهد. سینمای ما هنوز سینمای دولتی است و اگر دولت به سینما كمك نكند و بانك ها وام ندهند، همین سینما هم نمی تواند روی پای خود بایستد و نابود می شود. بنابراین همین كه هنوز سالانه بیش از 60 فیلم در كشورمان ساخته می شود، حادثه بسیار بزرگی به شمار می رود.



* تا چه حد فیلم های سینمایی ایران و دیگر كشورهای جهان را می بینید؟



سعی می كنم فیلم های سینمای كشورمان را در سینما و کنار مردم ببینم. واكنش تماشاگران عادی همیشه برایم جذاب بوده است. كمتر برای تماشای فیلم به جشنواره فجر می روم. سینمای جهان را هم دنبال می کنم.



* ایده نگاشتن كتاب «روزی روزگاری فوتبال» چگونه شكل گرفت؟



ساختار این كتاب نیز شبیه كتاب سینمایی ام است. این كتاب درباره جنبه های جامعه شناسی و سیاسی فوتبال است و كشورهای مختلف و مهمی را كه صاحب فوتبال هستند یا نکته بسیار ویژه ای دارند، زیر ذره بین برده ام. جان مایه هر فصل این است که فوتبال هر كشوری با تار و پود مسائل سیاسی، اجتماعی آن کشور عجین شده است.



* بین ورزش و سینما كدام یك را مقدم می دانید و اگر مقوله انتخاب مطرح شود، كدام یك را انتخاب می كنید؟



نمی دانم. انتخاب دشواری است. سینما و ورزش بخش های بزرگ زندگی ام را از دوران دبستان تاکنون که دخترم در دانشگاه تحصیل می کند، تشکیل داده اند. نمی خواهم سر این دو راهی قرار بگیرم و سرگردان بمانم. در عین حال اگر دنیایی فقط فوتبالی یا فقط سینمایی باشد دنیای تك بعدی خواهد شد و زندگی ملال آوری خواهیم داشت. آمیزش همه این ها با پدیده های کوچک و بزرگ زندگی است كه زندگی را غنی می كند و بدان جلوه می بخشد. آیا تاکنون در سالن های خالی سینما یا استادیوم های عاری از تماشاگر بازی فوتبالی را دیده اید؟ همان آثار سینمایی و همین مسابقات هم با حضور آدم ها در این سو طعم شیرینی می گیرد. در غیر این صورت قامت انتزاعی می یابد.



* در دهه 70 مطالب بیشتری از شما در مطبوعات مطالعه می كردیم. آیا هنوز هم در مطبوعات قلم می زنید؟



تصور می كنم پیر شده ام و شاید هم درگذر زمان، ریتم آهسته تری پیدا كرده ام. ولی در عین حال هنوز می نویسم. حداقل ماهی یك مطلب در مجله فیلم یا در برخی از روزنامه های ورزشی از من چاپ می شود. باید پذیرفت نسل جدید با استعدادی و با انرژی فراوان وارد شده اند كه اتفاق فرخنده ای به شمار می رود. آن ها هستند که باید بنویسند.



* روزی چند ساعت اخبار ورزشی و یا سینمایی را می بینید یا مطالعه می كنید؟



برای به روز ماندن درباره اخبار و مسائل فوتبال از طریق اینترنت روزی 2 ساعت را صرف کامل کردن فایل های ورزشی در رایانه ام می کنم. در خصوص سینما نیز حداقل روزی 2 ساعت كتاب می خوانم. حجم و هجوم اطلاعات آن قدر زیاد است که همیشه احساس می کنیم عقب هستیم و حقیقت این است که عقب هستیم .



* ضعف اصلی فوتبال كشور ما چیست؟



در وهله اول فارغ از زمینه های فنی یا کمبودهای زیر ساختی نوعی سقوط اخلاقی چه در داخل میدان و چه روی سكوها در فوتبال ایران رخ داده كه بسیار هشدار دهنده و غم انگیز است جنبه های فرهنگی فوتبال كشورمان با وجود اشاره های شفاهی به طور كامل فراموش شده و همین امر وجوه فنی و تكنیكی فوتبال ما را هم به نزول كشیده است. فوتبال ما بیشتر به ورطه كلام ها، شعارها، دشنام ها و كینه توزی ها غلتیده در حالی که كشورمان با همه كاستی ها لبالب از استعداد است. مایه تأسف است كه زمینه پرورش این استعدادها را فراهم نمی كنیم و فقط حرف می زنیم.



* علاقه ندارید به عنوان مربی و آنالیزور در فوتبال كشور حضور داشته باشید؟



هم نگاهم به فوتبال به عنوان پدیده ای فرهنگی و هم روحیه ام با آن چه در بیشتر مربیان و بازیکنانمان می بینم به کلی فرق دارد. یا من در سیاره دیگری به سر می برم یا آن ها.



* در تیم منتخب تان از فوتبال ایران و اروپا چه بازیكنانی می گنجند؟



اگر اجازه بدهید در فوتبال اروپا به یکی، 2 نفر اشاره کنم. لیونل مسی از بارسلونا بار دیگر یادمان انداخته فوتبال هنرمندانه هم هست، كارلوس توز بازتابنده تلاش پایان ناپذیر است. اینییستا در بارسلونا تعریف آرمانی از بازیکن خوب ، وفادار و خوش اخلاق را بار دیگر به ما گوشزد کرد.



* كدام یك از مجری های تلویزیون بیشتر شما را به چالش می كشند؟



در بیشتر برنامه ها كنار «رضا جاودانی» بوده ام. او بهترین مجری برنامه های تلویزیونی است. با كلامی بسیار گرم ،صدایی دلچسب و چشمانی که برق می زند. او همیشه با مطالعه فراوان برابر دوربین قرار می گیرد.



* نحوه گزارش فوتبال را در كشور چگونه ارزیابی می كنید؟



نسل جوانی كه وارد این حرفه شده عاشق فوتبال است كه حادثه بزرگی به شمار می رود. نسل گذشته گزارشگران و کارشناسان تلویزیون تبدیل به نسلی بی علاقه و دل مرده ای شده بودند. آن ها مانند یك كارمند بی حوصله برنامه اجرا می كردند. نسل جدید فوتبال عاشقانه و با شور فوتبال را گزارش می كنند. از میان نسل جدید می توانم «مزدك میرزایی» را نام ببرم. او با صدایی پر شور، گرم و با طراوت خود فوتبال را گزارش می كند و اطلاعات فوق العاده ای به بینندگان می دهد.



* طرفدار تیم پیروزی هستید یا استقلال؟



همیشه تأكید کرده ام طرفدار تیم های ضعیف تر هستم، چرا كه نگاهم به ورزش برتافته از به چالش کشیده شدن قدرت تیم برتر و بزرگ تر است. هر بار تیم شهرستانی با یکی از این 2 تیم بازی دارند از ته دل آرزو می كنم تیم شهرستانی بر آن ها غلبه كند. آن چه به سود همه ماست و حتی در نهایت به سود استقلال و پیروزی. بنابراین طرفدار هیچ كدام از این 2 تیم نیستم به خصوص در این سال های اخیر که گاهی با سقوط اخلاقی در میان برخی از بازیکنان این 2 تیم یا گروهی از طرفدارانشان رو به رو شده ایم. در عین حال تصور نمی کنم طرفداران استقلال و پیروزی لزوما همان هایی باشند که به استادیوم می روند.



* به نظر شما برای بهبود وضعیت باشگاه داری در كشور چه نسخه هایی نوشته می شود؟



خیلی جالب است همان مشكلاتی كه در رابطه با سینمای ایران مطرح كردم در رابطه با فوتبال كشورمان هم صدق می كند. ما در ایران هنوز باشگاه خصوصی نداریم، در شرایطی كه همه جای دنیا سرمایه های بسیاری به طرف باشگاه داری رفته است ولی در كشورمان با وجود این كه سرمایه گذاران پرشماری داریم، اما هیچ یک تمایلی ندارند سرمایه شان را صرف فوتبال كنند. دولت به این نكته تأكید می كند كه باشگاه داری خصوصی شود ولی بعید می دانم این امر به این زودی ها عملی شود. در حال حاضر همه مسائل و مشكلات فوتبال یک سره بر دوش دولت است. هزینه های فوتبال را دولت پرداخت می كند و اگر کنار بکشد همه باشگاه ها بر باد می روند و به خاكستر بدل می شوند، آن چه باز تابنده مشکلات بنیادین فوتبال ماست. دولت تا کی و کجا تمایل دارد یا می تواند خرج کند؟



* تیم ملی راهی جام جهانی در آفریقای جنوبی نشد. در این زمینه چه نظری دارید؟



وقتی میان 5 تیم رتبه چهارم را به دست می آورید بی تردید شایسته حذف شدن بوده ایم. نمی خواهم بگویم فدراسیون فوتبال خوب عمل کرد، چرا که انتخاب مربیانش از گزینه اول که خاویر کلمنته اسپانیایی پا به سن گذاشته بود تا علی دایی بی تجربه و سپس مایلی کهن سنتی و سر انجام افشین قطبی آمده از ایالت متحده نمایانگر نداشتن یک چهار چوب روشن برای گزینش یک مربی بود، با این وصف، نزول تیم ملی که در همه دیدارهایش از دقیقه 60 به بعد با ضعف مفرط جدی بازیكنان رو به رو می شد و سرمایه اش را، یعنی گلی که زده بود، از دست می داد، ارتباطی به فدراسیون نداشت. بیایید بپذیریم فوتبال باشگاهی ما نزول کرده است. بیایید قبول کنیم جز ولخرجی های افراطی و بی اثر قدمی برای فوتبالمان برنداشته ایم. اگر این را پذیرفتیم می توانیم برای پرسش شما پاسخ هایی بیابیم. در غیر این صورت درون این دایره سرگردان خواهیم ماند، چه به جام جهانی برویم، چه نرویم. مگر حضور در جام جهانی آلمان و برگزاری آن 3 دیدار چه ارمغانی برای فوتبال و ورزشمان داشت که سفر به آفریقای جنوبی می داشت؟

منبع : خراسان

به روز شده در : يکشنبه 7 تير 1388 - 23:21