مروري بر ده اتفاق‌و حاشيه مهم سينماي ايران در سالي كه گذشت - 1
ماجراهاي انحلال خانه سینما: استخوان در گلو

سينماي ما - هدي ايزدي: با این‌که مدت‌ها بود میان وزارت ارشاد و خانة سینما‌ اختلاف وجود داشت، اما بالاخره نیمة دی سال ۹۰‌ این اختلاف‌ها به بالا‌ترین و تند‌ترین نقطة خود رسید. مجادله‌ای که نتیجه‌اش انحلال خانة سینما توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود.

 با این‌که شورای عالی سینما‌ پیش از این آغاز به کار کرده بود تا بتواند قدمی در راه اعتلای سینما و حل مشکلات سینماگران بردارد، اما خبر داغ را احمد نجفی، یکی از اعضای این شورا روز دهم دی‌ به رسانه‌ها داد و سر و صدا و بحث و واکنش شروع شد: «شورای عالی سینما با رأی حداکثری تصمیم به انحلال خانة سینما گرفته است. اعلام رسمی این انحلال با موافقت وزیر ارشاد در همین هفته اجرا می‌شود.» همین خبر کوتاه کافی بود تا سینماگران و سینمادوستان، پس از تعجب‌ اولیه دست به کار شوند تا ببینند موضوع از چه قرار است. این اعلام انحلال مدت‌ها قبل هم قابل پیش‌بینی بود، اما داستان این تصمیم از قرار دیگری بود. گویا خانة سینما در تاریخ بیستم خرداد سال ۸۷ اساسنامه‌ای تنظیم کرده بود که سال ۹۰ وزارت ارشاد نسبت به آن موضع‌ گرفت و گفت نسبت به خیلی از بندهای آن اعتراض دارد و همین اعتراض به شکایت و سپس انحلال خانة سینما منجر شد.

فرهاد توحیدی، رییس هیات مدیره خانة سینما، پس از اعلام خبر هم این اظهار‌نظر‌ها را کودکانه خواند و گفت: «این‌ها تنها حرف‌های کودکانه‌ای است که در بعضی از سایت‌ها منتشر‌ شده است. اساساً آقای نجفی در جایگاهی قرار ندارند که بتوانند دربارة انحلال خانة سینما حرف بزنند. ضمن اینکه اصلاً شورای عالی سینما در جایگاهی نیست که نسبت به فعالیت خانة سینما موضع داشته باشد و دستور انحلال این خانة را بدهد (۱)». توحیدی حتی از تکذیب این اخبار و پس‌گرفتن شکایت ارشاد از خانة سینما خبر داد، اما با گذشت تنها چهار روز، با اعلام رسمی، خانة سینما منحل و اعلام شد صنوف سینمایی از این پس زیر نظر سازمان سینمایی فعالیت می‌کنند.

به نظر می‌رسید حرف‌های احمد نجفی در اولین خبر، دقیق‌ترین حرف‌هایی بود که در مورد موضوع انحلال خانة سینما زده شد. او در‌‌ همان خبر اولیه از تدارکی هم که برای صنوف دیده بودند، صحبت کرده بود: «پس از اعلام رسمی غیرقانونی بودن خانة سینما بلافاصله دست به کار شدیم تا صنوف سینمایی را زیر حمایت قرار داده و با جدا‌کردن آنان از خانة سینما، مانع از ضایعات بیشتر شویم. برای تمام این اصناف جای مشخصی در نظر گرفته‌ایم و زیر نظر سازمان سینمایی فعالیت خواهند کرد. این صنوف باید خودشان را جزوی از سازمان بدانند تا انشقاق دوباره ایجاد نشود (۲)» بعد از این خبر، واکنش‌های اولیة متفاوتی از سوی اعضای شورای عالی سینما و همچنین اعضای خانة سینما در‌‌ همان چند ساعت اولیه شروع شد.‌‌ همان ابتدا محمدمهدی عسگرپور، مدیرعامل خانة سینما از عدم پرداخت بودجه به این خانة از سوی ارشاد در دو سال گذشته خبر داد و همین موضوع را دلیلی بر مستقل‌بودن خانة سینما عنوان کرد: «خانة سینما را حتی رئیس‌جمهور هم نمی‌تواند منحل کند، چون به عنوان موسسه‌ای غیردولتی به ثبت رسیده است. فقط دو مسیر برای انحلال آن وجود دارد؛ یا باید حکم قضائی داده شود یا مجمع عمومی خود خانة سینما آن را منحل کند و هیچ مقامی در کشور‌ نمی‌تواند این موسسه را منحل کند (۳)». از سوی دیگر معاون سینمایی ارشاد با حفظ میانه‌رویی اعلام کرد: «طبق تصمیم‌های روز گذشتة کمیسیون تخصصی شورای عالی سینما‌ ‌کارگروه ساماندهی تشکل‌های صنفی سینمایی‌ تشکیل می‌شود تا در صورت انحلال خانة سینما، نسبت به تحویل اموال و اسناد، حساب‌های بانکی و دفا‌تر آن اقدام قانونی لازم صورت بگیرد (۴)». دادگاه رسیدگی به این پرونده به ۲۱ دی‌ موکول شد و در این می‌ان‌ افرادی همچون محسن علی‌اکبری، از اعضای شورای عالی سینما، و مسعود ده‌نمکی درصدد ریش‌سفیدی برای حل موضوع خارج از دادگاه برآمدند. فرهاد توحیدی هم در گفت‌وگوهای متعددش از پیروی این تشکل از قانون خبر داد و اعلام کرد با تمام مدارک و اسناد در دادگاه حاضر خواهند شد تا از موجودیت این خانه دفاع کنند.

مصوبات روز سیزدهم دی جلسة شورای عالی سینما تقریباً همه را ناامید کرد. مصوباتی که در بند دو، تقریبا آب پاکی را روی دست اهالی خانة سینما ریخت: «با توجه به ظرفیت و ساز و کارهای قانونی کافی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیشنهاد می‌شود برای حل و فصل مشکلات قانونی خانة سینما و موضوع انحلال از طریق اختیارات قانونی این وزارتخانة اقدام شود و اقدامات لازم برای استرداد شکواییة دفتر حقوقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام شود (۵)». در این میان حرف و حدیثی سر زبان‌ها افتاد مبنی بر اینکه به لحاظ قانونی وزارت ارشاد می‌تواند اقدام به انحلال این تشکل کند یا نه؟ جواد شمقدری بلافاصله در این زمینه واکنش نشان داد: «می‌توان برای اطلاع از این موضوع به کتاب قوانین و اختیارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مراجعه کرد یا این‌که این سوال را که آیا وزارت ارشاد می‌تواند موسسات فرهنگی را منحل کند یا خیر؟ از سوی معاونت حقوقی وزارتخانة پیگیری کنید (۶).»

در میان تمام این عمل‌ها و عکس‌العمل‌ها بود که در تاریخ چهاردهم دی، نامه‌ای با عنوان «دستور انحلال» به دست محمدمهدی عسگرپور، مدیرعامل خانة سینما، رسید که تکلیف را یکسره می‌کرد: «نظر به مجموع بررسی‌های معموله و مداقه در اسناد و مدارک مربوطه و امعان نظر در مراحل ایجاد تشکل موسوم به ‌خانة سینما ‌ بدین‌وسیله اعلام می‌دارد با توجه به عدم طی تشریفات قانونی مربوط به تاسیس موسسات فرهنگی و هنری و نیز اقدامات غیرقانونی بعدی، این تشکل و استمرار فعالیت‌های آن فاقد وجاهت قانونی است و مراتب جهت انحلال خانة سینما اعلام می‌گردد. بدیهی است هر اقدامی خلاف مفاد این دستور یا عدم توقف فعالیت ظرف ۴۸ ساعت از تاریخ صدور، از مصادیق بارز ماده واحدة قانون تعطیل موسسات و واحدهای آموزشی و تحقیقاتی و فرهنگی که بدون مجوز قانونی دایر شده و می‌شوند (مصوب هفتم دی ۷۲ مجلس شورای اسلامی) بوده و موجب پیگرد قانونی است».
به این ترتیب بالاخره درِ خانة اهالی سینما بعد از گذشت ۲۳ سال از تاسیس‌اش‌ بسته شد.

در این میان واکنش‌های زیادی از سوی اهالی سینما نسبت به انحلال خانه‌شان‌ به وجود آمد. واکنش‌هایی که هیچ کدام موثر واقع نشد و تنها عایدی‌اش نشان‌دادن علاقه و تعصب اهالی سینما به این مجموعه بود. هرچند در این میان همتاهای خانة سینما در حوزه‌های دیگر هم بی‌کار ننشستند و اعتراض خود را نسبت به این انحلال نشان دادند. خانة موسیقی و خانة تئا‌تر، هر کدام در بیانیه‌های جداگانه‌ این انحلال را محکوم کردند، اما فایده-ای نداشت؛ همانطور که بیانیه‌ها، شکواییه‌ها و یادداشت‌های اهالی سینما و حتی نامة بیش از دو هزار عضو خانة سینما در واکنش اعتراضی به انحلال آن تا‌کنون راه به جایی نبرده و واکنشی نداشته است:
* رضا میرکریمی، مدیرعامل سابق خانة سینما، یادداشتی درباره انحلال این تشکل صنفی نوشت و در آن یادآور شد: «... جناب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که در طول سه سال گذشته هیچ جملة نغزی در باب فرهنگ، ارشاد و حتی اسلام از او نشنیده‌ایم، بدون شنیدن حرف‌های‌ سینماگران یک‌طرفه به قضاوت نشست و بدون ارائة حتی یک سند متقن جامعة اصناف سینمای ایران را متهم به همکاری با بیگانگان کرد. اگر کسی بی‌خبر بود، فکر می‌کرد وزیر اطلاعات است که دارد دربارة کشف یک لانه جاسوسی دیگر حرف می‌زند. راستی چرا این روز‌ها ادبیات دولت‌مردان ما در عرصه‌های گوناگون این‌قدر شبیه یکدیگر است؟» و در انت‌ها توصیه‌ای برادرانه به مسئولان ارشاد کرد: «آقایان مسئول در حوزة فرهنگ که فرصت کمی از حضورتان در مسند قدرت باقی مانده، به خاطر خدا، حالا که بنایی از خودتان به یادگار نمی‌گذارید لااقل دست‌آورد‌های قبلی نظام را تخریب نکنید‌. (۷)»

* اصغر فرهادی که برای دریافت جایزة‌ بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان در حلقة منتقدان نیویورک حاضر شده بود، گفت: «دلم می‌خواهد اینجایزه را با خانوادة بزرگ سینمای ایران شریک شوم که روزهای سختی را می‌گذرانند و افتخار می‌کنم که عضوی از این خانواده هستم». او همچنین نامه‌ای خطاب به شمقدری نوشت و به او رای‌گیری میان همة اعضای خانة سینما برای این تصمیم را پیشنهاد داد: «بدیهی‌است اگر اکثریت اعضای این خانواده رای به انحلال و تعطیلی روند فعلی خانة سینما دادند هیچ‌کس به هیچ بهانه‌ای تا ابد حق اعتراض به شما را نخواهد داشت و اگر اکثریت رای به ابطال این حکم دادند طبیعی است شما به احترام استقلال صنوف و همه اعضای این خانواده تصمیم خود را لغو کنید. (۸)» ‌

* کمال تبریزی به عنوان رییس شورای عالی داوری خانة سینما، نامة تند و تیزی خطاب به وزیر نوشت: «... تقاضای عاجزانه از درگاه آن عالی‌جناب داریم تا ریشه‌کن کردن جرثومة سینما از پای ننشسته و تا تمامی دست و پای این اژدهای مخوف را قطع نکرده‌اید خستگی و ملال بر شما غلبه ننماید... (۹)» ‌

* یدالله صمدی‌ نگاهش را باز‌تر کرد و در نامه‌ای سراغ رییس‌جمهوری رفت: «... از شما انتظار دارم مورد اختلاف خانة سینما و ارشاد را وتو کنید. من این مردانگی را از شما سراغ دارم و به همین دلیل از جنابعالی تقاضا دارم امسال که شانس دریافت جایزة اسکار برای یک فیلم نجیب، ساده و سالم را داریم، این سفیر خلف فرهنگی را حذف نکنید (۱۰)...». از طرف دیگر ۲۴ صنف سینمایی و اعضایشان بیانیه‌ای امضا کردند که در آن آمده بود: «ما صنوف سینمایی ایران، خانة سینمای ایران را خانة قانونی خود می‌دانیم، چرا که در مراجع رسمی کشور به ثبت رسیده است، اساسنامة آن را خود به تصویب رسانده‌ایم، چرا که طبق قوانین رسمی کشور مجمع عمومی حق هرگونه تغییر در اساسنامة خود را دارد، هیئت مدیرة خانة سینما را با آرای خود برگزیده‌ایم و به انتخاب خود ایمان داریم. توقع داریم وزارت محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی در کنار ما با‌شد و نه در مقابل ما، چرا که ما هنرمندان و دست‌اندرکاران سینمای ایران هستیم... (۱۱)»

* سیدمحمد بهشتی، یکی از اعضای هیات موسس خانة سینما، اعلام کرد که خانة سینما فقط براساس حکم دادگاه و یا نظر مجمع عمومی امکان انحلال دارد و شرایط دیگری برای انحلال آن از سوی هیچ بخش دیگری تعیین نشده است (۱۲) و حتی مسعود ده‌نمکی خودش را عضوی از خانة سینما و از اعضای صنف کارگردانان دانست و گفت: «... به نظر من انحلال یا عدم انحلال خانة سینما از لحاظ کاری هیچ ارتباطی به شورای عالی سینما ندارد که بخواهد به آن ورود کند (۱۳)...».

داود رشیدی ابراز امیدواری کرد بین معاونت سینمایی و خانة سینما تعامل ایجاد شود. داریوش مهرجویی با اینکه خانة سینما را یک نهاد سمبلیک می‌دانست، اما انحلال آن را اتفاق خوبی تلقی نکرد. رضا کیانیان از مشکل وزارت ارشاد با خانة سینما ابراز تعجب کرد. همایون اسعدیان، ماجرای انحلال و پافشاری بر آن را یک لج و لج‌بازی خواند که نقطة درخشانی را در کارنامة مسئولان به جای نخواهد گذاشت. علیرضا خمسه، از ادبیات طنز دربارة این تعطیلی استفاده کرد و بستن خانة سینما را با شیطنت‌های آمریکا برای بستن تنگة هرمز مقایسه کرد. بهاره رهنما این بار نه به عنوان بازیگر بلکه در مقام یک تحصیل‌کردة رشته حقوق این انحلال را غیرقانونی خواند.

مجید مجیدی درخواست دیداری با وزیر ارشاد کرد، ولی از آن‌جا که به قول خود مجیدی‌وزیر می‌دانست قرار نیست او در مورد آب و هوا حرف بزنند و در ‌‌نهایت این درخواست هم بی‌نتیجه ماند. مجید مظفری با وجود تمام نارضایتی‌هایش از خانة سینما، انحلالش را کاری اشتباه دانست و در ‌‌نهایت عزت‌الله انتظامی هم دست به قلم شد: «ما ایرانی هستیم... ایرانی... الله اکبر... من به عنوان یکی از خادمان سینمای نجیب ایران، به عنوان سپیدموی این هنر شریف و فاخر، از فرزندان با عقل و خردم انتظار دارم در کنار یکدیگر با تعامل و همفکری و دوستی، هنرمندانه و به دور از اختلاف سلیقه‌های شخصی مشکل پیش آمده را حل کنند...».

پی‌نوشت:
(۱): روزنامه تماشا- ۱۱ دی ۱۳۹۰
(۲): خبرگزاری نسیم- ۱۰ دی ۱۳۹۰
(۳): خبرگزاری نسیم- ۱۱ دی ۱۳۹۰
(۴): خبرگزاری نسیم- ۱۲ دی ۱۳۹۰
(۵): ایلنا- ۱۲ دی ۱۳۹۰
(۶): ایسنا- ۱۳ دی ۱۳۹۰
(۷): خبرآنلاین- ۱۶ دی ۱۳۹۰
(۸): مهر- ۲۲ دی ۱۳۹۰
(۹): الف- ۱۷ دی ۱۳۹۰
(۱۰): سایت روزنامه ایران- ۱۶ دی ۱۳۹۰
(۱۱): خبرآنلاین- ۱۶ دی ۱۳۹۰
(۱۲): خبرآنلاین- ۱۳ دی ۱۳۹۰
(۱۳): خبرآنلاین- ۱۲ دی ۱۳۹۰

منبع : كتاب سال ماهنامه فيلم 1390

به روز شده در : دوشنبه 7 فروردين 1391 - 3:6