یادداشتی از نیما حسنی‌نسب؛
وقتي همه خوابيم، سوپراستار ستاره مي شود

سینمای ما - نیما حسنی‌نسب: دارم سعي مي کنم ماجراي عجيب و پيچيده يي را جوري تعريف کنم که شما هم اگر از چند و چونش بي خبر بوده ايد، چيزي از آن دستگيرتان بشود. اما کار سختي که در پيش دارم اين است که مي خواهم اين ماجراها را بدون ذره يي قضاوت و پيش داوري و تحليل و تفسير تعريف کنم و هرگونه توضيح و تفسيري را بر عهده خودتان بگذارم تا به قول امروزي ها بتوانيم در مورد اين ماجراها به تعامل برسيم. منتها ايرادش اينجاست که سينماي ايران به مرزهايي از عجيب و غريب بودن رسيده که ديگر چيزي در آن تعجب برانگيز نيست و هر اتفاقي ممکن است در آن رخ بدهد. مي دانم که نمي شود خيلي اميدوار بود که کسي از شنيدن اين ماجراها يا کنار هم گذاشتن ماجراهاي مشابه با سرنوشت هاي متفاوت احساس تعجب کند؛ از جمله همين ماجراهايي که مي خواهم درباره شان بنويسم و به طور اتفاقي - يا شايد هم غيراتفاقي - هر دو فيلمش در يک روز در سينماي مطبوعات روي پرده رفت.

قصه اول؛ دو سال پيش قرار بود فريدون جيراني به تهيه کنندگي حميد اعتباريان فيلمي اپيزوديک درباره سينماي ايران و پشت صحنه آن بسازد که بعد از طي کردن يک پروسه عجيب به سه فيلم مستقل تبديل شد. اولين بخش اين سه گانه يعني «ستاره مي شود» داستان دختر جواني ا ست که در آرزوي بازيگري به يک گروه فيلمسازي پيوسته است. يکي از شخصيت هاي فرعي فيلم، سرمايه گذاري است که گويا با مقاصد ديگري به سينما آمده و اين دخترک معصوم هم طعمه تازه اوست. فيلم که در جشنواره به نمايش درآمد، حرف و حديث ها هم شروع شد و اين نوع نگاه افشاگرانه نسبت به سينما نه به مذاق متوليانش خوش آمد و نه دست اندرکاراني که تصور مي کردند به تهيه کننده ها و سرمايه گذارها توهين شده است. همين حرف ها باعث شد فيلم با اصلاحات زيادي روبه رو شود و به قول معروف زهرش را گرفتند، ولي باز هم درست يک روز قبل از اکران عمومي جلوي نمايش آن گرفته شد و هنوز هم در وضعيت نامعلومي به سر مي برد.

قصه دوم؛ تهيه کننده سه قسمت «ستاره ها» بعد از اين کار سراغ توليد فيلمنامه يي از بهرام بيضايي رفت و قرار شد بيضايي که هشت سال از آخرين کارش در اکران عمومي مي گذشت، فيلم «لبه پرتگاه» را با حضور چند ستاره مطرح روز سينماي ايران و به تهيه کنندگي اعتباريان بسازد. به دلايلي که هنوز جزئياتش مشخص نشده، فيلم به مشکل برخورد و اختلاف ميان تهيه کننده، کارگردان و بازيگر باعث شد کار متوقف شود و ناکام بماند و «لبه پرتگاه» هيچ وقت ساخته نشد.

در فاصله کوتاهي از به هم خوردن اين توافق خبر رسيد بيضايي ساخت فيلم تازه اش را شروع کرده است. شنيده ها خبر مي داد «وقتي همه خوابيم» در قالب يک فيلم در فيلم قرار است روايت سينمايي فيلمساز از دلايل به سرانجام نرسيدن فيلم قبلي و به عبارت ديگر، نگاه بيضايي به موضوع سلطه پول و سرمايه بر هنر و فرهنگ باشد. «وقتي همه خوابيم» آماده نمايش شد و به بخش بين الملل جشنواره هم راه پيدا کرد. فيلم به طور مشخص به قصد انتقام گيري و انتقاد تند و تيز از وضعيت موجود سينما و سايه تيره سرمايه در به ثمر ننشستن يک فيلم ساخته شده بود و همين کينه و بغضي که نطفه شکل گيري و انگيزه ساخت «وقتي همه خوابيم» بود، باعث شد بيضايي با اغراق هاي هميشگي اش در تصوير کردن اين حضور بازدارنده و اين صاحبان سرمايه سنگ تمام بگذارد. نکته جنجالي «وقتي همه خوابيم» حضور يک شخصيت فرعي اما موثر به نام آقاي اشتهاريان در فيلم است؛ تهيه کننده و سرمايه گذاري که شباهت زيادي به حميد اعتباريان دارد که پيش از اين قرار بود تهيه کننده و سرمايه گذار فيلم قبلي بيضايي باشد.

قصه سوم؛ تهمينه ميلاني در ادامه موج فيلم هاي زنانه و اداي ديني که در احقاق حقوق از دست رفته زنان جامعه بر دوش اش احساس مي کرد، فيلمي به نام «تسويه حساب» ساخت. داستان چند دختر بزهکار که مردهاي ميانسال را طعمه قرار مي دهند تا هم انتقام شان را از اين جماعت رذل و خائن بگيرند و هم امورات زندگي شان بگذرد. «تسويه حساب» غيرقابل نمايش تشخيص داده شد و دو سه سال دوندگي و پيگيري هاي ميلاني و همسر تهيه کننده اش هم به نتيجه نرسيد و فيلم همچنان بلاتکليف مانده است. در روزهايي که اخبار صادر نشدن پروانه نمايش «تسويه حساب» مطرح بود، رسانه هاي مختلف خبر دادند که ميلاني پروانه ساخت فيلمي به نام «سوپراستار» را دريافت کرده و مشغول ساخت فيلم است؛ داستان يک ستاره مشهور و محبوب سينما که از همين محبوبيت براي اغفال دختران جوان و زنان سوءاستفاده مي کند و در اين مسير با دختر نوجواني آشنا مي شود که مسير زندگي اش را تغيير مي دهد. ميلاني در گفت وگوها و اخباري که موقع ساخت «سوپراستار» منتشر مي شد، خبر داد دارد فيلمي معناگرا مي سازد که با ساير آثار معناگراي اين روزها متفاوت است. فيلم به جشنواره فجر ارائه شد و علاوه بر حضور در بخش مسابقه، به عنوان يکي از فيلم هاي ايراني مسابقه بين الملل سينماي معناگرا هم انتخاب شد.

---

کنار هم قرار دادن اين قصه ها تا حدودي تصويري از وضعيت عجيب سينماي ايران را نشان مي دهد. فيلم «ستاره مي شود» به کارگرداني فريدون جيراني و تهيه کنندگي حميد اعتباريان به همان دلايلي غيرقابل نمايش است که يک بخش آن سوژه فيلم برگزيده مسابقه سينماي ايران و مسابقه بخش بين الملل است و بخش ديگرش موضوع فيلم ديگري از بخش مسابقه که نماينده ايران در بخش مسابقه بين المللي سينماي معناگرا است. اين پازل و قطعه هاي مختلف و ظاهراً بي ارتباطش مي تواند در ذهن هر کدام از خوانندگان اين يادداشت به نتيجه يي ختم شود و تحليل و تفسيري از اوضاع و احوال اين سينما به دست بدهد. من هم به شيوه فيلم هاي پايان باز، ستون امروز را همين طور يک باره و بدون هيچ توضيحي تمام مي کنم تا ماجرا به قول فيلمسازان در ذهن مخاطب به حيات و روايت خودش ادامه بدهد... اما به هر حال هر پايان بازي هم بالاخره يک روز و يک جا بسته خواهد شد. وضعيت اکران سال آينده، روشن شدن تکليف نمايش عمومي «ستاره مي شود» و «تسويه حساب» و بازتاب هاي دو فيلم «وقتي همه خوابيم» و «سوپراستار» در جشنواره و نمايش عمومي يکي از پايان هايي است که مي شود براي اين قصه ها در نظر گرفت. البته احتمال هاي مختلف ديگري هم در راه است و اصلاً جذابيت پايان باز به همين احتمالات و حدس و گمان هاي متفاوتي است که در ذهن هر کدام از ما ايجاد مي کند.

به روز شده در : دوشنبه 14 بهمن 1387 - 0:41