يادداشتي به بهانه موفقيت جهاني تازه ليلا حاتمي : اهمیت لیلا حاتمی بودن و به احترام بازیگر ماندن

سینمای ما- محدثه واعظی‌پور: شاید کمتر کسی گمان می‌کرد لیلا حاتمی پس از رسیدن به شهرت و محبوبیت در ایران و تبدیل شدن به بازیگری که معیار انتخاب ما برای دیدن فیلم‌ها است بتواند در عرصه بین المللی هم این چنین موفق ظاهر شود، موفقیت نه تنها به این معنا که داور جشنواره‌ای باشد یا جایزه‌ای را دریافت کند، که همه این‌ها البته باارزش و ستودنی است، اما چنین افتخاراتی پیش‌تر نصیب بازیگران زن سینمای ایران شده است.

مهم‌ترین ویژگی لیلا حاتمی به عنوان بازیگری حرفه‌ای که در دل سینمای ایران رشد کرده این است که به عنوان یک بازیگر زن، بازیگری شرقی و ایرانی (با همه محدودیت‌ها و قواعدی که می‌شناسیم) در جایگاهی قرار گرفته که بازی وشان حرفه‌ای‌اش ارزیابی شده و نمره قبولی از جشنواره‌ها و محافل حرفه‌ای و طراز اول گرفته است.

لیلا حاتمی بازیگری است که به خاطر نوع پوشش خلاف عرف یا حرف‌های جنجالی و موضع گیری‌های تند و آتشین درباره محرومیت زنان در ایران مورد توجه رسانه‌های بین المللی قرار نگرفته است، او را به خاطر بازی‌اش در فیلم ستایش شده «جدایی نادر از سیمین» و حضور دلنشین در «پله آخر» می‌شناسند، دو فیلمی که از توانایی سینمای ایران و سینماگرانش خبر می‌دهد، آثاری که در روزگاری که بسیاری به افول ستاره بخت سینمای ایران در جشنواره‌های خارجی معتقد بودند آبروی این سینما و دوستدارانش را خرید.

لیلا حاتمی امروز نماد زنان ایرانی است، بازیگری شریف و بااستعداد که توانایی ارتباط با سینماگران جهانی را دارد، به دلیل کارنامه حرفه‌ای و نوع انتخاب‌هایش در فهرست داوران جشنواره‌های مختلف قرار می‌گیرد و در کنار نمایش جایگاه خود در این سینما، جایگاه زنان در جامعه ایرانی را نمایندگی می‌کند.

زنانی که حجاب یا قواعد عرفی نمی‌تواند مانع از رقابت آن‌ها با همکارانشان در سطح جهانی شود، آیا لیلا حاتمی نمی‌تواند همچون ماریون کوتیلار یا پنه‌لوپه کروز یا دیگر بازیگرانی که در پروژه‌های بین المللی و آثاری از هالیوود مقابل دوربین می‌روند، در فیلمی جهانی قدرت بازیگری‌اش را نشان دهد؟ بی‌آنکه چشم انتظار بازی در نقش زنان محروم و ستمدیده عرب، افغان یا ایرانی باشد؟

لیلا حاتمی تصویر زن طبقه متوسط ایرانی را به مخاطب جهانی نشان داده، چالش‌های این زن چه در فیلم «جدایی نادر از سیمین» و چه در «پله آخر» محروم بودن از حقوق ابتدایی زندگی فردی و اجتماعی نیست، چالش‌هایی عمیق‌تر و جدی‌تر که در معادلات دنیای مدرن امروز وجود دارد، در میان است و حاتمی در هر دو فیلم و دیگر آثارش از جمله «سعادت آباد» و «نارنجی پوش» این بحران‌ها را نشان داده است.

حاتمی پس از «لیلا» که حضور جدی‌اش را در سینمای ایران به دنبال داشت، تمرکزش را بر بازیگری گذاشت، کمتر علاقه‌ای به کارگردانی از خود نشان داده، (هر چند شاید روزی پشت دوربین قرار بگیرد) اما عمده فعالیت او در بخش بازیگری بوده، با اراده‌ای قوی کوشیده خود را از حصار نقش‌های تکراری آزاد کند و بدون آنکه معیار‌ها و شاخص‌هایش را کنار بگذارد در دل این سینما (که می‌دانیم برای بازیگران سخت گیر چه بیرحم است) درست بماند و درست انتخاب کند. می‌توانست کارگردانی متوسط باشد و دل به سوژه‌هایی بسپارد که دست کم در چند جشنواره درجه دو و سه جایزه‌هایی برایش به ارمغان بیاورند، زن ایرانی بودن به او این امکان را می‌داد تا با نمایش شوربختی همنوعانش تریبونی برای دیده شدن به دست بیاورد، چه خوب که او به این سمت نرفت و بازیگر فیلم‌هایی دوست داشتنی ماند.

توجه محافل جهانی به این بازیگر خوب ایرانی، شاید بهایی مناسب برای احترامی باشد که او برای حرفه‌اش، برای زن بودن و مادر بودن قائل است، دیدن عکس‌هایی از او در کنار همسر و فرزندانش تصویر دوست داشتنی خانواده ایرانی را آن طور که در ذهن داریم تداعی می‌کند، چه خوب که مادر شدن هم او را از سینمای ایران دریغ نکرده است.

این آغاز مسیر برای بازیگر بزرگی است که ما می‌شناسیم، لیلایی که با «لیلا» حضورش را فرا‌تر از نام خانوادگی‌اش به سینمای ایران اعلام کرد و حالا، پس از گذشت بیش از یک دهه از آن روز‌ها، مرزهای سینمای ایران را طی کرده و در گستره‌ای وسیع‌تر سفیر سینمای ایران شده است. سفیری برای نمایش فرهیختگی، دانش و اصالت فرهنگ ایرانی. به او و افتخار‌هایش می‌بالیم.

نظرات