نشست نقد و بررسی"شیرین" برگزار شد + گزارش تصویری رئوف محسنی : عباس کیارستمی: "شیرین" پرتره‌ای از بازیگران زن سینمای ایران است

سینمای ما- عباس کیارستمی کارگردان سرشناس سینمای ایران با اشاره به آشنایی زدایی "شیرین" از تصور قالب درباره سینما این فیلم را پرتره‌ای از زنان بازیگر سینمای ایران دانست و ضمن گلایه از اکران نشدن فیلم‌هایش گفت: سالها است که توقع اکران فیلمهایم را ندارم.
جلسه نمایش ، نقد و بررسی فیلم سینمایی "شیرین" به کارگردانی عباس کیارستمی دیروز شنبه اول اسفندماه در نخستین روز برگزاری جشن تصویر سال در خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
کیارستمی فیلمساز سرشناس و بین‌المللی سینمای ایران که در این مراسم حضور داشت پس از نمایش فیلم در جلسه پرسش و پاسخ حاضر شد و به سووالهای حاضران پاسخ داد، در این جلسه که اجرای آن را سیف الله صمدیان دبیر جشن و دوست کیارستمی برعهده داشت، جواد طوسی و احمد طالبی‌نژاد منتقدان باسابقه فیلم حضور داشتند.
کیارستمی به همراه محمدرضا دلپاک صدابردار این فیلم به جلسه آمده بود، این کارگردان در ابتدای جلسه گفت: خوشبختانه فیلم پشت صحنه "شیرین" روی پرده رفت و شما از روند ساخت فیلم مطلع شدید و فکر می‌کنم به بخشی از سووالهای پاسخ داده است. ساخت "شیرین" کار ساده‌ای نبود از بس که فیلم ساده به نظر می‌رسید.
کارگردان فیلم ستایش شده "طعم گیلاس" ادامه داد: برای کسانی که دیدن فیلم در بار اول سخت بوده توصیه می‌کنم یکبار دیگر به تماشای "شیرین" بنشینند، در بار دوم تحمل آن دشوار نیست. "شیرین" و فیلمهایی از این دست برای اکران در ایران شانسی ندارند، اگرچه بسیاری فیلم را در قالب سی دی و دی وی دی دیده‌اند اما دیدن فیلم در خلوت با فیلم دیدن جمعی و در سالن سینما تفاوت دارد.

احمد طالبی‌نژاد با اشاره به این که "شیرین" را دوست دارد گفت: فیلم در ظاهر ساده است، اما می‌توان آن را جدی‌ترین اقتباس سینمای ایران از ادبیات کهن دانست. ادبیاتی که سالها است ممیزی می‌شود و پرداختن به آن کار ساده‌ای نیست. سینماگران در این سالها فرصت نداشته‌اند منظومه عاشقانه خسرو و شیرین را روایت کنند و روس‌ها به جای ما این کار را به شکل بد انجام دادند.

این منتقد سینما ادامه داد: کیارستمی با ساخت "شیرین" این اقتباس را با توجه به شرایط انجام داده است. ما فیلم را می‌شنویم و چیزی از داستان که ممکن بود تصویر کردنش با مشکل ممیزی همراه شود نمی‌بینیم، این فیلم به مخاطبش احترام میگذارد، آلبومی است از نسلهای مختلف بازیگری در سینمای ایران. شیطنتهایی که کیارستمی در میزانسنها کرده جالب است و این فیلم در تاریخ سینمای ایران می‌ماند.

جواد طوسی منتقد دیگر این جلسه گفت: در مسیری که کیارستمی طی کرده بعضی فیلمهای او را به دلایلی دوست دارم و بعضی را نمی‌پسندم. فیلمسازی با سابقه کیارستمی این توانایی را دارد آثاری بسازد که به سرزمین و جغرافیایش تعلق داشته باشد. در دوره‌ای این نگاه تجربی با رویکرد اجتماعی همراه بوده و حاصل فیلمهای "مسافر"، "گزارش" و "لباس برای عروسی" است.

این منتقد ادامه داد: در فیلم "طعم گیلاس" زبان سینما بدون تظاهر مشخص است، "شیرین" فیلم قابل دفاعی است، ادای دینی به سینما با استفاده از عوامل سینما است، بازیگرها در این فیلم توانسته‌اند واقعیت عینی خود را بروز دهند.

طوسی در بخش دیگری از صحبتهایش درباره فیلم گفت: نحوه قرار گرفتن زنها در فیلم، چهره بازیگرهایی که بینی شان را جراحی زیبایی کرده‌اند، اینها اشاره‌هایی به سینما و وضعیت بازیگران زن در سینمای ایران در شکلی تصویری و موجز است. حتی گویندگانی که در این فیلم صحبت کرده‌اند با شور و شیدایی و به یاد سالهای طلایی سینما و حرفه دوبلاژ با حس و حالی خاص کارشان را انجام داده‌اند.

طالبی نژاد با اشاره به پررنگ بودن مضامین اخلاقی در فیلمهای کیارستمی گفت: یکی از مهمترین دغدغه‌های کیارستمی، اشاره به مسائل اخلاقی در شرایط مختلف اجتماعی است. در "شیرین" هم این دغدغه وجود دارد، او در این فیلم از ساختار روایت کلاسیک فاصله گرفته است. قهرمان فیلم را نمی‌بینیم و صدا نقشی مهم در روایت دارد.

این منتقد و روزنامه‌نگار گفت: "شیرین" کوششی برای بالا بردن ظرفیتهای سینما است، چنین فیلمی در هیچ کجای دنیا ساخته نشده است. کیارستمی این قابلیت را دارد که ظرفیتهای کشف نشده سینما را بیان کنند، او داستان خسرو و شیرین را به شکل متقاعد کننده‌ای روایت کرده است و نشان داده در شرایط خاص فیلمسازی خلاق است.

کیارستمی که در ابتدای جلسه گفته بود ترجیح می‌دهد درباره فیلم صحبت نکند و نظر دیگران را بشنود گفت: یکی از دوستانم که سالها است من را می‌شناسد با دیدن این فیلم گفت، دغدغه رفتن به سمت چنین موضوعی از سالها قبل در تو بود و به زمانی اشاره کرد که ما با هم پوستر طراحی می‌کردیم و من 40 سال قبل پوستری طراحی کرده بودم که در آن بازیگر یا کارگردان تئاتر داشت تماشاگران را از میان پرده نگاه می‌کرد، تجربه‌ای که در "شیرین" داشتم.

این کارگردان ادامه داد: من همیشه به مخاطب فکر کرده‌ام و سینما برایم بدون مخاطب معنایی ندارد، دغدغه من این نیست که منتقدان یا مخاطبان درباره فیلم چه نظری دارند، این به معنای نادیده گرفتن نقش مخاطب نیست. اما من به دنبال تجربه کردن در سینما هستم. "شیرین" یکی از سخت ترین تجربه‌های من بوده، دو سال برای ساخت آن زحمت کشیده‌ام و کمترین پاداش مادی و معنوی را برایم داشته است. پنج ماه صرف تدوین این فیلم شده اما مهم این است که این تجربه با تجربه‌های قبلی تفاوت دارد.

کیارستمی افزود: ساخت این فیلم برایم تمام شده و دوست ندارم درباره آن صحبت کنم، این وظیفه منتقد است که با مخاطب را با اثر پیوند بدهد و عناصر مشترک در فیلمهای یک کارگردان را پیدا کند. من وقتی نظر مخاطب را می‌شنوم هیجان زده می‌شوم و احساس می‌کنم مخاطب با جزئیات کارهای من را دنبال می‌کند.

کارگردان "خانه دوست کجاست" گفت: "شیرین" فیلم آخر من است و از آن جلوتر نمی‌روم، شاید بخشی از تجربه‌هایی که در این فیلم داشته‌ام برای شما قابل درک نباشد. اما من سالها پیش "سونات پاییزی" را دیدم، در یکی از سکانس‌ها اشکی در چشم دختر است که نمی‌ریزد. من یکبار دیگر این فیلم را به خاطر این صحنه دیدم.

این کارگردان افزود: "شیرین" را 50 بار دیده‌ام داستان در این فیلم مهم نیست، اتفاق‌هایی که در صورت بازیگرها دیده می‌شود مهم است. می‌شود فیلم را بدون صدا دید و به دریافتهای تازه‌ای رسید. همه بازیگرها در این فیلم خوب بودند، جا دارد این جا از آنها تشکر کنم. از بی توقع بودنشان و از همکاری خوبشان.

کیارستمی با استفاده از تعبیر طالبی‌نژاد گفت: این فیلم آلبومی از بازیگران زن سینمای ایران است، ممکن است این تصاویر مانع پیوند مخاطب ایرانی شود اما مخاطب خارجی که این بازیگران را نمی‌شناسد طور دیگری با فیلم همراه می‌شود. "شیرین" این اهمیت را دارد که اگر صدای داستان خسرو شیرین را از آن بگیریم بازهم دیدنی است. در چشم بازیگرها حسی است که دیدنی است و مگر سینما بیش از این است.

وی گفت: حذف صدای این فیلم به معنای نازل بودنش نیست، حاصل کار دلپاک در این فیلم قابل توجه است و صدا یکی از عناصر باارزش "شیرین" است. اما من دوست داشتم با حذف این عنصر مهم به تجربه‌ای متمایز برسم. شش ماه پس از پایان تصویربرداری نمی‌دانستم از چه داستانی استفاده کنم فقط به یک داستان عاشقانه فکر می‌کردم.

کارگردان "10" افزود: می‌خواستم نسخه‌ای از "رومئو و ژولیت" را که 40 سال قبل ساخته شده بود بگذارم، تلاش کردم اما کمپانی سازنده فیلم مبلغ فراوانی برای آن می‌خواست. در نهایت به "خسرو و شیرین" رسیدم. حذف صدا از این فیلم مثل این است که در قطار باشید و زنی را ببینید که اشک می‌ریزد و شما در ذهنتان داستان او را می‌سازید.

محمدرضا دلپاک صدابردار فیلم با اشاره به تجربه‌های مشترک با کیارستمی گفت: همکاری با کیارستمی فرصتی است تا سینما را بیاموزم، در این فیلم صدای خارج از قاب را یاد گرفتم، در "شیرین" منبع صوتی را نمی‌بینیم و این رازگونگی برایم جذاب است. صدا می‌تواند برای ما تصویرسازی کند.

کیارستمی هم با اعلام رضایت از این همکاری گفت: من و دلپاک با هم دیالوگ داریم و این رابطه به نفع فیلم کمک می‌کند، از صدای "رو نوشت برابر اصل" راضی نیستم چون صدابردار آن فیلم نگاه من را نمی‌شناخت و ما حرف هم را نمی‌فهمیدیم.

پس از این بخش از جلسه حاضران سووالهایشان را مطرح کردند، کیارستمی در پاسخ به این سووالها گفت: از موسیقی ارمنی در این فیلم استفاده نکردم، چون شناخت کافی از این موسیقی ندارم. من به عنوان کارگردان حق انتخاب دارم و این حق را به من بدهید که از موسیقی ایرانی که آن را بهتر می‌شناسم استفاده کنم.

وی گفت: توقع اکران این فیلم را ندارم، سالها است که توقع اکران فیلمهایم در ایران را ندارم. این فیلم می‌توانست اکران شود و تماشاگرش را داشته باشد اگر نفروخت از پرده سینماها برداشته شود. من مدتها است درخواست پرانه ساخت و نمایش نکرده‌ام و دیگر این کار را نمی‌کنم.

این کارگردان درباره حضور ژولیت بینوش در این فیلم گفت: او به تهران آمده بود و چند روز سر صنه بود، کار چند بازیگر را هم دید و ابراز تمایل کرد مقابل دوربین برود، اما پس از ساخت فیلم از این حضور استفاده تبلیغاتی نشود. بینوش هم مثل دیگر بازیگران برای بازی در "شیرین" دستمزد نگرفت.

کیارستمی ادامه داد: تماشاگر غیرایرانی که چهره بازیگران سینما را نمی‌شناسد بهتر با این فیلم ارتباط برقرار کرد، من "شیرین" را در دو اکران خارجی دیدم و واکنش‌ها به این آشنایی زدایی از سینما بهتر بود. من که سالها از نابازیگر در فیلمهایم استفاده کردم برای ادای دین به حرفه‌ای های سینما از چهره‌های شناخته شده در "شیرین" استفاده کردم.

این فیلمساز نامدار در پایان صحبتهایش گفت: بر خلاف آنچه تصور می‌شود من به سینما علاقه زیادی ندارم، در حوزه‌های مختلف کار و تجربه کرده‌ام و همچنان به تجربه گری علاقمندم. ساختن فیلمی درباره خسرو و شیرین و نمایش سوارکار و سواری و... لطفی برایم نداشت. واکنش این بازیگران درباره فیلم جذاب است، من قطره اشکی که از چشم فاطمه گودرزی می‌چکد را در این فیلم دوست دارم و این شاید کمی ضد سینما باشد. اما چنین تجربه‌هایی را دوست دارم. "شیرین" را می توان پرتره‌ای از زنان بازیگر سینمای ایران دانست.

دانلود

نظرات