| | |
سینمای ما- بهناز شیربانی: مدیر عامل خانه سینما اعتقاد دارد ایراد گرفتن از یک جریان صنفی، فضیلت نیست تا وقتی سرمایه دست دولت است، جریان صنفی مرتکب اشتباه خواهد شد. محمدمهدی عسگرپور، مدیر عامل خانه سینما طی چند ماه گذشته روزهای پرکار و پرتنشی را پشت سر گذاشت.
جدای از ساخت و پخش و بازتاب مجموعه مناسبتی «جراحت» که عنوان پربیننده‌ترین اثر ماه مبارک رمضان را به خود اختصاص داد، برگزاری چهاردهمین جشن سینمای ایران با تمام حواشی قبل و بعد از روزهای داغی را برای او رقم زد. برگزاری این جشن همانند سالهای قبل حاشیه‌هایی را با خود به همراه داشت که با فاصله گرفتن چند روزه از پایان این جشن عسگرپور همراه با محمد عمرانی در کافه خبر حاضر شد تا هم درباره «جراحت» بگوید و هم چهاردهمین جشن سینمای ایران.
به نظر می‌رسد در این دوره از جشن سینما با توجه به بیانیه دبیر جشن و یا اظهارات برخی هنرمندان در اختتامیه، یک جشن صنفی و هنری کمی رنگ و بوی سیاسی به خود گرفته بود، قبول دارید؟
تصور می‌کنم در معادلات یک سال گذشته کشور ما هر نوع فعالیت و از هر جنسی که باشد به راحتی می‌تواند شائبه سیاسی به وجود آورد. حتی اگر به دوره‌های قبلی جشن خانه سینما هم نگاه کنیم هیچوقت این جشن آمیخته با مسائل سیاسی نبوده است، این دوره هم همینطور.
من معتقدم گرایشات یک فیلمساز برجسته مثل یک فیلسوف برجسته است و وقتی راجع به اجتماع خودش اظهار نظر می‌کند نباید ذهن را به سمت دیدگاه خاصی برد. اکثر هنرمندان ما می‌دانند که در چه جامعه‌ای زندگی می‌کنند و بر حسب این شرایط عمل می‌کنند و به نظر من اگر بخواهیم اظهار نظر شخصی را از سینما گرها بگیریم خودمان به تفکرات سیاسی فرد بیشتر دامن می‌زنیم. به نظرم می‌توان راحت‌تر به این قبیل موضوعات نگاه کرد و صرفاً همه چیز را سیاسی ندید.
کیفیت برگزاری این دوره از جشن سینمای ایران را چطور ارزیابی می‌کنید؟
برآیند جشن سینمای ایران را خیلی مثبت ارزیابی می‌کنم و فکر می‌کنم که بعد از دورانی سرد ما یک دوره گرم را تجربه کردیم. به جرئت می‌توانم بگویم که هیچ سالی اینقدر اتحاد در خانه سینما از این جهت که تمام صنوف پشت سر هیئت مدیره خانه سینما بایستند و حمایت کنند، وجود نداشته است.
در این دوره بسیاری از اهالی سینما از توزیع نامناسب کارت دعوت به جشن گله می‌کردند. داستان رفاقت بوده و یا همان خط و خطوط صنفی؟
وقتی سالنی برای برگزاری مراسم انتخاب می‌شود، متناسب با فضای سالن کارت‌ها در اختیار میهمانان قرار می‌گیرد. علاوه بر اینکه ما ظرفیتی هم اضافه بر سالن کارت چاپ می‌کنیم چرا که ممکن است برخی از دوستان دعوت شده به جشن نیایند. نحوه توزیع کارت‌های جشن خانه سینما در وهله اول هیأت داوران و کاندیداها هستند که قطعاً باید حضور داشته باشند، علاوه بر اینکه رؤسای صنف و هیأت و شورای عالی داوری و شورای صیانت آرا نیز قطعاً کارت خود را دریافت می‌کنند چیزی که باقی می‌ماند، اعضای صنوف است که ما کارت‌ها را در اختیار شوراهای مرکزی قرار می‌دهیم و آنها مسئول پخش هستند.
جدای مباحث مطرح شده در جشن سینما، حواشی قبل و بعد از آن، آینده سینمای ایران را با توجه به مدیریت‌های فعلی و برنامه‌ریزی‌های موجود چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به نظر من حقیقتاً آینده سینمای ایران قابل پیش‌بینی نیست و کاملاً تابع شرایط مختلف سینمای ایران است، خوشبختانه سینمای ایران دارای یک توانایی خاص است؛ درست جایی که سینما را از دست رفته احساس می‌کنید، شرایطی به وجود می‌آید که جان تازه‌ای می‌گیرد. انرژی که در تعداد زیادی از سینماگران ما هست می‌تواند سینما را متحول کند. من آینده سینمای ایران را با توجه به فرمول‌های رایج بد نمی‌بینم.
اگر مایل باشید کمی درباره شکل ارتباط معاونت سینمایی با خانه سینما صحبت کنیم. اینکه شکل ارتباط این دو سیاسی است یا صنفی و آیا حقیقتاً مشکل شخصی بین این دو نهاد وجود دارد یا خیر؟
من فکر می‌کنم کسانی که اطلاعات و اخبار ما را درست پیگیری کنند، متوجه می‌شوند که ما راجع به چه تفاوت‌هایی صحبت می‌کنیم. ما حاضریم مجموع مکاتباتمان را با ارشاد و مجلس در حوزه مسائل صنفی منتشر کنیم. واقعیت این است که در هیأت مدیره فعلی و یا هیأت مدیره بعدی خانه سینما برآیند درخواست‌ها و فشارها به گونه‌ای خواهد بود که هیأت مدیره‌ها مجبور خواهند شد که به سمت تعامل حرکت کنند و نکته اینجا است که ما تعامل را معنی کنیم.
شاید انگیزه ما برای تعامل خیلی بیشتر از دولت است چرا که سرمایه‌ها در دولت تعریف شده است. منتها گاهی زمینه‌های تعاملی آنقدر فرسایشی می‌شود که ناچار هر دو طرف را خسته می‌کند و به جایی می‌رسد که معاونت سینمایی منتظر بعدی‌ها می‌ماند من یک بار به آقای سجادپور گفتم ـ هر چند مدت‌ها است که روی سخن من دیگر با آقایان سجادپور و شمقدری نیست ـ گفتم اینقدر این جریان را ادامه دار نکنید. ایراد گرفتن از یک جریان صنفی، فضیلت نیست تا وقتی سرمایه دست دولت است، جریان صنفی مرتکب اشتباه خواهد شد.
فکر می‌کنید در هیأت مدیره جدید خانه سینما خواهید بود؟
در حال حاضر برای پاسخ دادن به چنین سؤالی زود است. معمولاً معادلات ما از یکی دو هفته نزدیک انتخابات شکل می‌گیرد.
کمی از جریان جشن سینمای ایران فاصله بگیریم. طی یک ماه گذشته تجربه موفق ساخت سریال مناسبتی «جراحت» را داشتید. با توجه به اینکه تجربه کار در دو حوزه سینما و تلویزیون در کارنامه هنری شما به چشم می‌خورد، تفاوت این دو مدیوم را چطور می‌بینید؟
تصور می‌کنم ما در دوره‌ای خاص زندگی می‌کنیم؛ شرایط سینما و تلویزیون ما شبیه هم شده است. در حین پخش سریال «جراحت» بسیاری از دوستان من تماس گرفتند و گفتند این سریال بسیار سینمایی ساخته شده در صورتی که من نمی‌فهمم سینمایی ساخته شده یعنی چه؟ چون میزانسن‌ها به نوعی متفاوت‌تر از سایر آثار تلویزیونی بود، سینمایی است؟
ما در سینما با ایجاز و اختصار روبه‌رو هستیم که البته در چند سال اخیر با یکسری فاجعه هم در این حوزه مواجه شدیم مثل اینکه یک فیلم سینمایی در حدود یکماه ساخته می‌شود و ساخت این نوع فیلم‌ها هیچ شباهتی به چیزی که ما از سینمای ایران می‌شناختیم ندارد. سینمای ایران تا پیش از این مفهومی بود که در دنیا با افتخار از آن حرف می‌زدیم در حال حاضر بخش عمده‌ای از فیلم‌ها نه به مدیوم سینما نزدیک است نه تلویزیون. و حقیقتاً مرز‌بندی سخت است. با توجه به تفاوت‌های خاص این دو حوزه من کار در هر دو مدیوم را می‌پسندم.
«جراحت» تجربه متفاوتی در عرصه فیلمسازی شما محسوب می‌شود. گمان می‌کنم تا حدی این تفاوت قائل به فیلمنامه‌ای است که نویسنده‌اش ثابت کرده است زاویه نگاه خاصی دارد و تا حد زیادی در نگاه کارگردان تأثیر می‌گذارد، از تقابل دیدگاهتان با سعید نعمت الله در مورد قصه «جراحت» و ساخته شدن این سریال بگویید.
اصولا آدمی هستم که دریچه ذهنم را برای پذیرفتن تجربه‌های جدید باز می‌گذارم. قبل از سریال «جراحت» یک فیلم 90 دقیقه‌ای ساختم که آن هم تجربه متفاوتی برای من بود. وقتی من با فیلمنامه اولیه «جراحت» مواجه شدم، فکر کردم که نباید به علاقه من در سریال «گلهای گرمسیری» نزدیک شود. همیشه دوست داشتم تجربه ساخت اثری را داشته باشم که بیشتر کار متکی به گفتوگو بین آدم‌ها باشد و تا حد زیادی خودم را محک بزنم که آیا توانایی ساخت چنین اثری را دارم یا خیر؟
صداقتی در متن سریال «جراحت» وجود داشت که تا حد زیادی برگرفته از روحیه خود آقای نعمت الله بود؛ یک ارتباط نزدیک و کاملاً حرفه‌ای بین ما ایجاد شد. خوشبختانه یکی از ویژگی‌های سعید نعمت‌الله حضور او سر صحنه فیلمبرداری است و این موضوع برای من تجربه مفیدی بود نه تنها شخصیت مزاحمی نبود بلکه بر عکس از کمک‌های فکری‌اش بسیار استفاده کردم.
به زعم بسیاری از مخاطبان سریال «جراحت» این کار در عین گیرایی همراه با تلخی در روایت روبه‌رو بود که در نهایت کلیت کار را به سمت سیاه‌نمایی می‌برد. این موضوع در اغلب آثار سعید نعمت الله به چشم می‌خورد. آیا خود شما هم با همین ذهنیت که ممکن است چنین فضای تلخی را برای مخاطبان تلویزیون به تصویر بکشید کار را آغاز کردید و سعی در تغییر نگرش نویسنده نداشتید؟
من تردید دارم که می‌توان اسم فضای تلخ را برای این کار انتخاب کرد. فیلمنامه از ابتدا این نشانه را به ما می‌داد که ممکن است ما با یک کار تلخ مواجه شویم. اما من بیشتر فکر می‌کردم که ما با یک فضای سنگین و در واقع بحث بر انگیز مواجه خواهیم شد. تلخی معمولاً در ذات خودش ناکامی را به ما القا می‌کند از طرف دیگر من آدم برآیند گرایی هستم.
فیلمنامه برای من تلخ نبود و همیشه فکر می‌کردم در نهایت با تابلویی مواجه خواهیم شد که تفکر برانگیز خواهد بود. من به فیلمنامه سریال «جراحت» نمی‌گویم تلخ، می‌توانم بگویم فیلمنامه دارای فضای سنگینی بود و تا حد زیادی تأمل برانگیز بود و ما را با برخی واقعیت‌های جامعه مواجه می‌کرد که کمتر با آنها روبه‌رو شده بودیم و به نوعی خطوط قرمز اجتماع ما بود.
نگران واکنش‌های بعد از پخش به این خطوط قرمز نبودید؟
قطعاً همیشه نگرانی هست، منتها همیشه فکر می‌کردم که اگر یک نگاه صادقانه که از طرح و فیلمنامه شروع و بعد به ساخت منجر می‌شود در کار اعمال خواهد شد خیلی نگران بخش خطوط قرمز ماجرا نبودم. من در سریال «گلهای گرمسیری» هم این تجربه را داشتم یعنی آنجا هم با اینکه خیلی نتوانستم، سالهای 58 و 59 را در محدوده دانشگاه به تصویر بکشم. با این حال به نکاتی اشاره کردم که تا آن لحظه در تلویزیون کمتر دیده شده بود و فکر می‌کنم باید سعی کنیم تا حد امکان به خطوط قرمز نزدیک شویم.
یکی از نقاط قوت سریال «جراحت» فرصت بیشتر این کار به لحاظ آماده شدن برای پخش بود. ویژگی که سایر کارهای مناسبتی ماه رمضان متأسفانه از آن برخوردار نبودند. این ویژگی تا چه حد در کار شما به عنوان کارگردان تأثیر گذاشت؟
در ساخت این سریال قطعاً تأثیر زیادی داشت. ما با سریالی مواجه بودیم که با حجم زیادی از دیالوگ‌های سنگین روبه‌رو بود. طراحی میزانسن‌ها در این کار حرف اول را می‌زد. معمولاً هر کارگردان ساده‌ترین میزانسن‌ها را وقتی ارائه می‌دهد که وقت کم باشد اما ما فرصت داشتیم تا در مورد میزانسن‌ها فکر کنیم. اما اگر منطقی نگاه کنیم فرصت ما هم خیلی زیاد نبود. ما از 7 اسفند سال قبل شروع کردیم و پیش رفتیم. برای من هم رساندن این کار به آنتن تلویزیون سخت بود. اما خوشحالم که این کار را در شبکه سه ساختم و همین موضوع باعث شد تا استرس زیادی به من تزریق نشود.
در سریال «جراحت» با بازی‌هایی مواجه شدیم که شاید برای هر کدام از بازیگران تجربه‌ای متفاوتی محسوب می‌شود، نگاه شما به بازی در سینما و تلویزیون حساس است و یا بازی‌گرفتن تان متفاوت است؟
تصور می‌کنم اگر ما با یک ظرف مناسب مواجه شویم که بخشی از آن فیلمنامه است و بعد انتخاب درست بازیگران و بعد القای آرامش خاطر به همه گروه، این سؤالات پاسخ خود را دریافت خواهد کرد. چنین ظرفیتی به ما کمک می‌کند تا کار را بهتر پیش ببریم.
تنها کاری که به عنوان کارگردان احساس کردم باید در سریال اعمال شود تا این حد بود که در مواقع تمرین دیالوگ‌ها اگر بخشی از دیالوگ‌ها در متن در برخی مواقع باید عصبی ادا می‌شد و من احساس می‌کردم که اگر همان دیالوگ با آرامش گفته شود تأثیر بیشتری خواهد داشت، تذکر می‌دادم. تا همین حد با بازیگرها تمرین کردم. من همیشه فکر می‌کنم رابطه کارگردان با بازیگرانش مثل یک شرکت سهامی است و هر کس به اندازه خودش در کار سهیم است. در چند کار اخیرم از همین شیوه استفاده کردم و خوشبختانه نتیجه مثبتی گرفته‌ام.
|
