سينماي ما- بحث داوری و انتخاب همیشه باعث اعتراض عده ای و خوشحالی عده دیگری شده است. اما نکته ای که درباره جشنواره فجر همیشه وجود داشته اتفاقی فراتر از خوشحالی و گلایه بوده است که دیگر، امری طبیعی شده است. اغلب اوقات این شائبه وجود دارد که به دلیل دولتی بودن جشنواره فیلم فجر، نفوذ و تاثیرات فراسینمایی در آن نقشی تعیین کننده دارد و ممکن است انتخاب های داوران چندان مستقل ارائه نباشد و بیشتر شکلی سفارشی پیدا کند. این موضوع وقتی پررنگ می شود که هرسال انتخاب منتقدان و نویسندگان سینمایی در تضاد فاحش با آرای هیات داوران جشنواره فجر قرار می گیرد. امسال بیشترین نامزدی جوایز از سوی منتقدان به «ملکه» رسید در صورتی که در جشنواره این «روزهای زندگی» بود که گوی سبقت را از همه ربورده بود. «بیخود و بی جهت»، «برف روی کاج‌ها» و «پذیرایی ساده» هم در آرای منتقدان، مورد تحسین زیادی واقعا شده بودند در صورتی که گویا اصلا به سر و چشم داوران فجر نیامده بودند.
دنیا خمامی در گزارشی که در «تماشا» منتشر شده، برای شفاف سازی یا رد شائبه های موجود با برخی از سینماگرانی که با این جریان در ارتباط هستند صحبت کرده که در ادامه می خوانید.
ساداتیان: فجر یک جشنواره دولتی است که داوران استقلال ندارند
سیدجمال سادتیان ؛تهیه کننده «برف روی کاج ها» را می توان یکی از تهیه کننده هایی دانست که از جشنواره سال گذشته لطمات زیادی خورد. شاید اگر اولین نمایش فیلمش در این فستیوال نبود حساسیت های بعدی هم پیرامون فیلمش به وجود نمی امد و تا الان اکران عمومی شده بود. از ساداتیان می پرسیم که به نظرش قضاوت داوران در جشنواره فیلم فجر قضاوت سالمی است و چرا اینقدر با نظر منتقدان فرق می کند؟ او می گوید:«وقتی سینمایی دولتی باشد و پایه گذار آن دولت ، نمی توان ملاحظات دولت را در آن نادیده گرفت. حالا در دوره های مختلف ممکن است این ملاحظات کمرنگ و پررنگ شود. اما نمی توان این فشار دولتی را نادیده گرفت. به خاطر همین فشارهاست که من معتقدم اصولاً هیچ جشنواره مستقلی برای سینمای ایران وجود ندارد و داوران برای انتخاب دستشان باز نیست. در دوره سی ام هم تصور می کنم که این فشارها به خاطر شرایط موجود تشدید شد و داوران عملاً انتخاب مستقلی نداشتند.»
مردم خودشان نشان دادند چه فیلم هایی را دوست دارند
ساداتیان معتقد است فیلمی که با مخاطبش ارتباط برقرار کند، فیلم مهمی است. او می گوید این بی توجهی ها را به وفور در جشنواره فجر شاهد بوده و دیگر برایش امری طبیعی شده است:« بازهم می گویم که این فشارها در همه دوره ها وجود داشته. حتی من یادم می آید برای فیلم «چهارشنبه سوری» انتخاب های مردمی هم دست کاری شد و امسال هم می خواستند «برف روی کاج ها» در انتخاب های مردمی اول نشود که خداراشکر این اتفاق نیفتاد. بالاخره وقتی فیلمی را می خواهند انتخاب کنند باید به معیارهایی توجه داشته باشند. نمی شود به فیلمی که مردم انتخاب کرده اند، اینقدر بی توجه بود. شکسپیر در جمله ای زیبا می گوید: هنرمند وجدان بیدار اجتماع است. اگر این حرف را قبول کنیم پس در قضاوت هم باید آن را لحاظ کنیم. نتیجه این انتخاب های تحت فشار در اکران مشخص شده است ، تا کی می توان با بلیط مجانی و نمایش رایگان فیلم آمار مخاطب را بالا برد؟ یک جایی هست که مشخص می شود مردم چه آثاری را می پسندند. کمااینکه در مقاطع مختلف هم این را اثبات کردند ، پس با حقنه کردن حرفهایمان از زبان مردم به جایی نمی توان رسید. »
*************
شیخ طادی: خب مرا تحریم کنید ، چرا فیلمم را تحریم می کنید؟
فیلم «روزهای زندگی» در جشنواره فیلم فجر ، فیلم محبوب هیات داوران بود. تا جایی که در 14بخش کاندید شد و سیمرغ بهترین فیلم را هم از آن خودش کرد. انتخابی که خیلی ها به آن واکنش نشان دادند. اما این فیلم در انتخاب از سوی منتقدین هیچ جایی نداشت و در هیچ بخشی کاندید نشد. پرویز شیخ طادی کارگردان این فیلم درباره این موضوع به «تماشا» می گوید: «فرض کنید که می خواهند صاحب اثری را تحریم کنند. نباید که تلاش فیلمبردار را زیر سوال ببرند، نباید بازی خوب بازیگر آن را ندیده بگیرند.خب من را انتخاب نکنند اما چرا آن همه اتفاقات خوب را در این فیلم ندیدند؟همین است که شانیت این جایزه ها را زیر سوال خواهد برد ، قطعا سینماگران هم به این جور مراسم اهمیت نخواهند داد.»
منتقدین هم مثل مردم نظر می دهند
پرویز شیخ طادی انتخاب هیات داوران فجر را قبول دارد ونظر منتقدین برایش اهمیتی ندارد.او انتخاب های اهالی نقد را تخصصی نمی داند و معتقد است:«به نظرم داوری در جشنواره فجر زمین تا آسمان با داوری در جشن منتقدان فرق دارد. چون در آن فستیوال هرکسی انتخاب های تخصصی خودش را انجام می دهد. در میانشان از بازیگر تا فیلمبردار و حتی منتقد وجود دارند و انتخاب های قابل اعتنایی دارند. اما برای جشن منتقدین یک عده منتقد هستند که تخصصی در رشته های مورد نظر ندارند و مثل مردم ، فیلمی را نگاه می کنند و نظراتشان رامی گویند. پس نمی توان زیاد توقع داشت که انتخاب های درست و سینمایی از دل آن بیرون بیاید.»
*****
رشیدی: داوران فجر همه آدم حسابی بودند
داوود رشیدی یکی از داوران جشنواره فیلم فجر کاملاً از سلامت آرا دفاع می کند و در چند جمله کوتاه به «تماشا» می گوید:« این انتخاب ها همه انتخاب های واقعی ما بود. من بعید میدانم کسی در آن جمع استقلال نداشته باشد. همه آنجا آدم حسابی بودند که زیر بار این دستورات نخواهند رفت.»
******
آیا رزومه این منتقدان معلوم است؟!
علیرضا رییسیان هم یکی دیگر از داوران بخش اصلی جشنواره سی ام یعنی «سودای سیمرغ» بود. رییسیان در دفاع از عملکرد خودش و باقی داوران در جشنواره فجر بیشتر ترجیح می دهد تا گروه مقابل یعنی منتقدان را زیر سوال ببرد. او می گوید:« در ابتدا باید عنوان کنم که به نظرم جشنواره فجر در حد و اندازه ای نیست که داورانش بخواهند نام خودشان را زیر سوال ببرند و زیر بار حرف کسی بروند. ولی سوالی که برای من پیش می آید این است که چه تعداد از این 80نفر منتقدی که انتخاب هایشان را اعلام کردند از منتقدین صاحب ناممان هستند؟ افرادی مثل ایرج کریمی هم در میان آنها نظر داده یا فقط کسانی هستند که گاه و بیگاه در مطبوعات می نویسند؟ قطعا این منتقدین آنهایی نیستند که همه ما می شناسیم و نظرشان نظر دقیق و مهمی است. تقریباً 1200منتقدو روزنامه نگار در جشنواره حضور دارند و حالا از آن جمع فقط 80 نفر رای داده اند. یعنی چیزی حدود یک بیستم. اما با یک تفاوت فاحش و آن این است که در جشنواره فجر افرادی داوری کردند که همگی رزومه شان کاملاً مشخص است. به عنوان مثال خود من 25 سال است که در این سینما کار می کنم و فعالیتم همچنان استمرار دارد. اما آیا رزومه این منتقدان هم معلوم است؟!»
آقای باشه آهنگر در اندازه هایی نیست که بخواهد هیئت داوران را زیر سوال ببرد
بعد از جشنواره سی ام فجر گفته می شد که در لحظات آخر سیمرغ بهترین فیلم را از «ملکه» گرفتند و به «روزهای زندگی» دادند. نکته ای که رییسیان درباره اش می گوید: «مثلا درباره فیلم ملکه و اعتراض کارگردان آن باید بگویم که آقای باشه آهنگر در اندازه هایی نیست که بخواهد هیئت داوران و استقلال آنها را زیر سوال ببرد. اگر مخالفتی با این فیلم وجود داشت چرا در جشنواره مقاومت به آن جایزه تعلق گرفت؟ به خاطر اینکه یک ربع از فیلم در تدوین مجدد کسر شد و همین موضوع باعث شد که فیلم تبدیل به یک اثر قابل دفاع و خوب شود. پس ما دلیلی برای انتخاب هایمان داریم.»
ظرفیت «بوسیدن روی ماه» فقط کاندیداتوری بود نه جایزه
رییسیان که گویا آخرین فیلم همایون اسعدیان، باب طبعش نیست درباره این فیلم که در نظر منتقدین مورد توجه واقع شده می گوید: «با مسائلی باید فراتر از سلیقه برخورد شود مثلاً برای انتخاب باید در نظر داشت که فیلم در ارتباط با مردم چگونه عمل کرده است ، در جشنواره های خارجی و داخلی با چه برخوردی مواجه شده و عوامل دیگر. برفرض مثال فیلمی مثل «بوسیدن روی ماه» با چه هدفی در رشته های متعدد میان منتقدان کاندید شده؟این فیلم در اکران که شکست خورد و مورد توجه قرار نگرفت ، در خارج هم همین طور ، در جشنواره مقاومت به همین شکل. پس برچه اساسی انتخاب شده؟ ما در برخورد با همین در جشنواره فجر منطقی تر عمل کردیم. این فیلم در 5رشته کاندید شد. ظرفیتش را در اندازه کاندید احساس کردیم نه جایزه!»
ما هیچ جایزه ای را به هیچ خاطری ندادیم
رییسیان می گوید:«آن طور که من می بینم برای این 80منتقد، انتخاب ها بر اساس رابطه تعریف شده است. شاید تعلق خاطر ،شخصی نگری و زد وبندهای پشت پرده ملاک اصلی انتخاب است. اما ما جایزه ها را بر اساس موضوعات فرامتنی به کسی ندادیم. ما هیچ جایزه ای را به هیچ خاطری ندادیم. مثلاً ما برای لیلا حاتمی و هنگامه قاضیانی این بحث را داشتیم که سیمرغ را باید به چه کسی داد اما در نهایت با 5رای خانم قاضیانی انتخاب شد و لیلا حاتمی با 4 رای نتوانست سیمرغ بگیرد.»
برای مردم جایزه های منتقدین اهمیتی ندارد
علیرضا رییسیان در خاتمه حرفهایش با اظهارات تندی درباره جشن منتقدین می گوید:«درکل تصور نمی کنم که جایزه های منتقدان میان مردم اتفاق خاصی باشد و حتی مردم بعد از برپایی این جشن بدانند که چه کسی انتخاب شد و چه کسی انتخاب نشد. این جایزه ها اصلا تعیین کننده نیست. این اتفاق برای سینماگران هم صادق است و بعید می دانم کسی مثل کاهانی یا مانی حقیقی یا کارگردانان دیگر با گرفتن جایزه از جشن منتقدان خیلی خوشحال شوند و این جایزه در مسیر کاری شان تعیین کننده باشد.اگر خلاف این باشد خودشان را زیرسوال برده اند».
*****
علایی:انتخاب منتقدین انتخاب مهمی است
اما علی علایی، رییس انجمن منتقدین از شانیت انتخاب های منتقدان و این جشن کاملا دفاع می کند و به تماشا می گوید: «انتخاب منتقدین انتخاب مهمی است. کمااینکه در طول زمان هم شاهد بودیم که وقتی اثری روی پرده می رود یا به شبکه نمایش خانگی می رسد، برای ترغیب مخاطبان به دیدن اثر ذکر می شود که چندجایزه از دست منتقدین گرفتند.»
علایی از تعداد بالای منتقدینی که رای دادند به عنوان نقطه قوت این مراسم یاد می کند و معتقد است:« عباس کیارستمی می گوید که وقتی تعداد هیات داوران یک جشنواره 7نفر باشد با حذف 3نفر کل روند و نتیجه نهایی تغییر می یابد. پس این خروجی، ملاک نیست. اما حالا در مراسم شب منتقدین ما با 84 منتقد به جمع بندی خواهیم رسید که نشان تنوع فکر است. نتیجه اش هم قطعا قابل پیش بینی نخواهد بود و هیجان این جور رقابت ها هم به همین است.»
علایی اضافه می کند:«اسامی منتقدینی که برای نظردهی شرکت کردند قابل انتشار است و هرجا ضرورتی احساس شود آن را رسانه ای خواهیم کرد تا افراد متوجه بشوند که قریب به اتفاق این منتقدان اشخاص قابل اعتنایی هستند و در حوزه نقد کاملاً مسلط به مدیوم سینما. حتی برخی از آنها سابقه سریال و فیلمسازی هم دارند مثل شاهرخ دولکو یا نوید میهن دوست.»
ما مثل دوستان با نگاه های فرامتنی مواجه نیسیتم
علایی می گوید:« ما برای انتخاب به اثر توجه کردیم و هیچ بخش بندی مثل نگاه نو ، خارج مسابقه و.... نداشتیم. همه فیلم ها را دیدیم و حتی آثاری مثل بی خود وبی جهت و بغض را که با نگاه های فرامتنی دوستان مواجه شده بود، لحاظ کردیم و با تقسیم بندی های سفارشی مواجه نشدیم. ما یک انجمن کاملاً مستقل هستیم و طبیعی است که نگاه هایمان هم با استقلال ارائه شده است. حتی باید بگویم که در فرم نظردهی که من پر کردم در چند رشته فیلم «روزهای زندگی» را انتخاب کردم که در نهایت و با توجه به آرا دیگران انتخاب نشد».
دیالوگ‌های طلایی
پرویز شیخ طادی: به نظرم در حال حاضر بحث هایی که در سینما وجود دارد کاملاً حاشیه ای است و حاشیه برای اهالی و مخاطبان آن جذاب تر از متن شده است! مثل اینکه حاشیه درامش بیشتر شده! ممکن است در جشنواره فجر هم برای بعضی انتخاب ها صلاحیت هایی وجود داشته که لحاظ شده اما این که دلیل نمی شود کلیت و مشروعیت آن را زیر سوال برد. منتقدین که نباید انتخاب هایشان بر این اساس باشند که مقابل فجر باشند و هرچیزی که آنها انتخاب کردند را اینها انتخاب نکنند. مثل اینکه می خواهند با هم دعوا کنند.
علیرضا رییسیان: من نمی خواهم بگویم که صد در صد انتخاب های ما در جشنواره فجر انتخاب های درستی است به خاطر اینکه انسان مبرا از اشتباه نیست. قبول دارم اشتباهاتی بوده مثلاً فیلمی مثل «بی خود وبی جهت» فیلم خوبی بود که شاید جای خالی آن میان آرا داوران حس می شد اما باید این را بگویم که رای های ما به صورت مخفی داده می شد و قطعا نظرات دیگری هم وجود داشت که تعیین کننده بود و حتماً رایشان این فیلم نبوده است.اما روی این فیلم بحث های خیلی زیادی داشتیم که قابلیت های فیلم این بحث ها را ایجاب می کرد. در رابطه با «برف روی کاج ها » هم باید بگویم که این فیلم ، فیلم خوبی بود که ما به آن بی توجهی نکردیم و مورد بحثمان بود.
علی علایی: هیچ وقت 84 نفر نمی توانند با هم لابی کنند و این واقعا نگاه سطحی به این مراسم و انتخاب هاست. من شاهد بودم که در میان این 84نفر خیلی ها حضور دارند که منتقد دیگری را قبول ندارند و نظرات درباره سینما و دیدگاه ها متفاوت است. این افراد نه عضو جناحی بودند ، نه برای پیشنهادهایشان از جایی پول گرفتند ، نه برای مجله خاصی می نویسند پس احتمالی برای لابی وجود ندارد. ضمن اینکه در میان 7نفر خیلی راحت تر می تواند زدوبند آن چنانی که مدنظر برخی از دوستان است صورت بگیرد.
.jpg)
.jpg){kind=link}
