یادداشتی بر فیلم «عیار 14» - 2
جو زده‌ها، بحث شيرين سليقه

سینمای ما - خسرو نقیبی: سعيد عقيقي را هيچ‌وقت دوست نداشته‌ام. نه خودش را و نه نقد‌هايش را؛ اما مثالي دارد که نمي‌دانم از آن خودش است يا براي کس ديگري. بارها هم آن را به مناسبت‌هاي مختلف به کار برده‌ام و راوي‌اش را هم ذکر کرده‌ام که متهم به دزدي نشوم. يک بار در مقاله‌اي از او خواندم که نوشته بود اين که آدم بين چارلي چاپلين و مهران غفوريان، غفوريان را ترجيح بدهد، ربطي به سليقه ندارد. مساله فراتر از اين چيزهاست. شرمنده، اما اين اولين فيلم جشنواره است که مجبورم ديگر شمشير از رو ببندم و جواب مدافعاني را که قبل از ديدنش تصميم به دوست داشتن فيلم گرفته بودند، بدهم. مي‌دانيد؟ مساله سليقه نيست. اين به تصوري که از سينما داريد برمي‌گردد.

***

تماشاي «عيار ۱۴» يکي از زجرآورترين تجربه‌هاي فيلم ديدن در زندگي‌ام بود. اين ميزان توهم و بدسليقگي از سوي آدم‌هاي متفاوت، اصلا در تصورم نمي‌گنجد و وقتي مجموع اين‌ها در يک فيلمنامه و فيلم در کنار هم جمع شود، واقعا اوضاع غيرقابل تحملي را به‌وجود مي‌آورد. يعني واقعا آدم‌هايي که مي‌توانند به فيلم تازه پرويز شهبازي سه‌ستاره و چهارستاره بدهند، نمي‌توانند ميان بازي خوب و بد تميز قائل شوند؟ نمي‌بينند محمدرضا فروتني که قرار است برايش دل بسوزانيم و همراهي‌اش کنيم حتي از گفتن يک جمله عاشقانه يا تظاهر به عشق ساده عاجز است و دارد جلوي دوربين خودش را فنا مي‌کند تا يک جمله درست ادا کند و تظاهرات عاطفي‌اش را نمايش دهد؟ نمي‌بينند استعداد تازه ظهورکرده فيلم که اتفاقا و کاملا سهوي قرمز پوشيده و در زاويه‌اي مشابه با مريم پاليزبان «نفس عميق» قرار گرفته تا تداعي‌گر او باشد، چقدر تخت و سطحي و روي اعصاب ديالوگ مي‌گويد و از يک ري‌اکشن ساده به‌دوربين ناتوان است؟ نمي‌توانند وسط اين به اصطلاح وسترن‌شان، تشخيص دهند که آن ترانه بازاري «طلا و عيار» و رقص مضحک پوريا پورسرخ و اسم‌گذاري فرزند فروتن، همگي دلالت بر توهين به شعورشان دارد؟ نمي‌بينند يا خودشان را به نديدن مي‌زنند و تصميم‌شان از پيش گرفته شده است؟ کدام را باور کنيم؟ دلباخته گرمي و رابطه‌هاي «نفس عميق‌»اند يا سردي و بي‌داستاني اين يکي؟ به‌خدا قرار نيست همه فيلم‌هاي يک فيلمساز را به يک اندازه دوست داشته باشيم و فکر کنيم حالا که قبلي را ستايش کرده‌ايم، تا پايان عمر موظفيم هر مزخرف و خزعبلي را که ساخت، روي چشم بگذاريم و حلوا حلوا کنيم. گفتم که، يک چيزهايي ديگر سليقه نيست. فراتر از آن است.

***

فيلم پرويز شهبازي همان چيزي بود که متصور بودم. چيزي شبيه فيلمنامه «به‌آهستگي» و نه مشابه «نفس عميق». اگر فيلم‌هاي پيشتر او را ديده باشيد، مثلا «نجوا» را، مثل روز روشن است که شهبازي فرزند اين سينماست و نه آن سينمايي که حاصل‌اش «نفس عميق» بود. آن فيلم را در آن فضا مي‌شد ساخت و شهبازي هم کاري را که يک آدم باهوش بايد انجام مي‌داد انجام داد. چنان‌که ديروز هم اين هوش را ثابت کرد و با گريز از پرسش‌وپاسخ ترجيح داد وظيفه پاسخگويي به ابهامات و ضعف‌هاي مطلق فيلمش را به منتقداني واگذارد که از قبل خودشان را آماده کرده بودند تا چهار ستاره‌اش کنند. اگر نه چطور مي‌شود نابلدي در کارگرداني سکانس انفجار و اسلوموشن‌شدنش را ديد و باز از فيلمي بي‌نقص حرف زد؟ اصلا چطور مي‌شود ديالوگي شنيد با اين کلمات «تا وقتي من اينجام نمي‌ذارم گرگ بره‌اي رو بدره» و بعد تاب آورد و تا ته به تماشاي چنين محصولي نشست ـ‌که البته اعتراف مي‌کنم که اين يکي خبط را خودم هم انجام دادم‌ـ و بعد برايش کف زد و ستايش‌بارانش کرد. يکي به من بگويد وسط اين مينياتور فکر و ايده، چطور مي‌شود دو تا آدم مرتبط با قهرمان داستان، با هم در يک زمان، به يک مسافرخانه برسند و اتاق بگيرند و گل بگويند و گل بشنوند و بعد هم از سر اتفاق، در لحظه‌اي که قهرمان مي‌رسد مرد بيرون رفته باشد و آن يکي نشانه‌اي بدهد که اين يکي خبردار شود که هم‌اتاق رفيقش فلاني است و در برود؟ اين رابطه‌هاي شسته‌رفته و پيش‌زمينه‌ها را چطور باور کنيم؟ آخرش فهميديد دخترک داستان چه رابطه‌اي با قهرمان‌مان دارد؟ با يک کنايه قهرمان مستاصل که دنبال دستاويزي براي آرامش است، قهر مي‌کند و مي‌رود و بعد برگه‌اي دارند که نشان مي‌دهد تا همين شب ـ‌دقت داريد که؟ باز هم اتفاق‌ـ آنها زن و شوهر شرعي‌اند و بعد اين مي‌خواهد برود و آن يکي هم و رابطه‌شان دقيقه‌اي عوض مي‌شود... و بگذريم. آن دکوپاژ و ميزانسن سکانس توي ماشين را که قرار است اين دو مثلا دست هم را بگيرند کجاي دلم بگذارم؟

***

تا همين‌جاي ماجرا ستون امروز را پر مي‌کند، درحالي‌که هنوز به ايرادات کلي‌تر و دقيق‌تر
«عيار ۱۴» نرسيده‌ام و کاملا تصميم دارم جلوي اين يکي جوزدگي امسال بايستم. کاري که سال قبل هم بايد سر «تنها دو بار زندگي مي‌کنيم» و «ريسمان باز» انجام مي‌دادم و مي‌داديم و متاسفانه من يکي هيچکدام را در جشنواره نديدم که چنين کنم؛ اما «عيار ۱۴» شايستگیش را دارد. شايستگي اين که مقابل‌اش ايستاد و به‌نفع سينماي واقعي و غيرتقلبي با آن مبارزه کرد. اين جريان، زنگ خطر براي سينماي ايران است. جدیش بگيريد.

منبع : فرهنگ

به روز شده در : چهارشنبه 16 بهمن 1387 - 22:45