دانلود

گفت و گوي اختصاصي با محسن اميريوسفي در آستانه جشنواره مونترال
آدم قانونمندي هستم

سينماي ما- صوفيا نصرالهي: محسن امیریوسفی از آن کارگردان های جوان مستقل بااستعدادی است که متاسفانه تا امروز به دلایل مختلف فیلم هایش به نمایش عمومی درنیامده اند. اما آن ها که موفق به دیدن «خواب تلخ» و «آتشکار» شده اند، می دانند که فیلم های او نگاه ویژه و جذابی به موضوعات کمتر پرداخته شده دارند. اگر به او فرصت اکران فیلم هایش را بدهند تا با مخاطب در ارتباط باشد، مطمئنا کارهایش بهتر و بهتر هم خواهند شد. فیلم هایش در جشنواره های خارجی نظر مردم و منتقدان را جلب کرده اند و این گفت و گو هم به بهانه اولین حضور جهانی «آتشکار» در بخش مسابقه جشنواره مونترال است.
-فكر مي كنم بهتر است شروع بحث با خود فيلم «آتشكار» باشد. آقاي اميريوسفي درباره«آتشكار» برايمان توضيح مي دهيد؟ چون تعداد كساني كه فيلم را ديده اند خيلي كم است و احتمالا مردم كاملا در جريان فيلم و ماجراهاي آن نيستند. در مورد عوامل فيلم هم برايمان صحبت كنيد و اين كه اصلا گروه جلوي دوربين بازيگر هستند يا مثل فيلم قبليتان، «خواب تلخ»، ترجيح داده ايد از نابازيگران استفاده كنيد. تقريبا هيچ چيزي از فيلمتان نمي دانيم.
متاسفانه براي من فقط سرنوشت «آتشكار» نبود كه اين طور رقم خورد و كسي آن را نديد. كار قبلي‌ام «خواب تلخ» هم به همين سرنوشت دچار شد. و هر چه بخواهيم در اين مسئله عميق تر بشويم، دردناك تر مي شود. به هر حال همه كارها خيلي منطقي و روي روال خودش انجام شد و همه چيز داشت در قالب قانون پيش مي رفت. سال 85 بود كه بعد از گرفتن پروانه ساخت فيلمبرداري فيلم را در فولادشهر و خمينی شهر اصفهان شروع كرديم. با گروهي از بچه ها كه خيلي با انرژي كار را انجام مي دادند. و حدود يك سال هم مراحل فني و تدوين و جلوه هاي ويژه آن طول كشيد تا فيلم آماده شد. و اسفند 86 هم بعد از كش و قوس هاي فراوان و بحث هايي كه درباره فيلم شد، بالاخره پروانه نمايش را گرفتيم.
-يعني براي جشنواره فجر سال 86، «آتشكار» آماده نشده بود؟
براي جشنواره فيلم آماده شده بود. ولي دليل عدم پذيرش آن در جشنواره، كمبود وقت براي گرفتن پروانه نمايش عنوان شد! و درواقع يك جورهايي نمايش آن منوط به اين قضيه شد.
-چون يادم مي آيد كه در جشنواره فجر، منتقدان تصميم داشتند ‌در سينماي مطبوعات امضا جمع كنند تا حداقل براي نويسندگان و روزنامه نگاران «آتشكار» به نمايش درآيد.
بله همان موقع حدود 120 امضا توسط دوستان منتقد و مطبوعات جمع شد. فيلم هم آماده بود ولي متاسفانه اجازه اين كار را به ما ندادند. حتی یک جواب منفی هم به نامه 120 نفر داده نشد!
-چون فيلم پروانه نمايش نداشت؟
نه، بحث پروانه نمايش نبود. چون براي پروانه نمايش زودتر از اين ها مي توانستند اقدام كنند. بيشتر به نظرم يك جور از سر باز كردن بود. و خب البته آنها به اين اميد هم بودند كه آتشکار پروانه نمايش نخواهد گرفت! ولي من دنبال كار را گرفتم و يك ماه و نيم بعد پروانه نمايش فيلم آماده بود! فيلم را با پروانه نمايش گذاشتيم در فهرست اكران و قرار بود در گروه سينمايي عصر جديد هم اكران شود و پخش آن هم در اختيار شركت فيلميران بود و ارديبهشت ماه 87 هم براي نمايشش تعيين شده بود. تا اين كه مدتي مانده بود به اكران تماس گرفتند و گفتند كه يك مقدار مشكلاتي هست كه بهتر است فعلا دست نگهداريد! مثلا يك يا دو ماه ديگر فيلم را نمايش دهيد. كه خب الان حدود شانزده ماه گذشته و ما هنوز اين جا هستيم و هيچ اتفاقي نيفتاده است. يك جشنواره فجر ديگر را هم پشت سر گذاشتيم و اين دفعه با پروانه نمايش هم رفتيم ولي باز هم همان حرف ها و صحبت هاي هميشگي و به نتيجه اي نرسيديم.
-یعنی سال 87 هم شما برای جشنواره فجر درخواست دادید؟
بله صحبت کردیم ولی دوباره همان حرف ها را پیش کشیدند که فعلا دست نگهدارید. فعلا نمایشش به صلاح نیست و بهتر است به اکران آن فکر کنید. می دانید همیشه برای از سر باز کردن چنین جمله های قشنگی را به کار می برند.
- وقتی ما در یک نمایش خانه سینما موفق به دیدن فیلم «خواب تلخ» شدیم، اصلا دلیل عدم اکران آن را نمی فهمیدیم! حالا می خواهیم بدانیم که داستان«آتشکار» چیست که با اکرانش موافقت نمی شود؟
راستش خود من هم مشکل «خواب تلخ» را نمی دانستم. تازه بعد از دو سه سال به من دلیلی برای عدم پخش فیلم گفتند که انقدر دلیل خنده داری بود که ترجیح می دهم آن را بازگو نکنم تا زمانی که شرایط برای اکران «خواب تلخ» پیش بیاید. چون می توانم بگویم که دلیلی کاملا واهی و یک سوءتفاهم ساده لوحانه بود. و البته خود دوستان هم بعدا متوجه شدند و تصمیم بر نمایش آن گرفتند ولی من دنبال یک موقعیت مناسب بودم که این فیلم بعد از «آتشکار» اکران بشود تا فرصت بهتری برای فیلم باشد. چون هرچند در «خواب تلخ» بازیگر حرفه ای بازی نمی کند، اما لحن طنزش و موقعیتش و نو بودن سوژه اش و موفقیت هایش در جشنواره های جهانی همه می تواند دست به دست هم بدهد تا به اندازه خودش مخاطب را جذب کند.
اما در مورد«آتشکار» واقعا نمی دانم چه بگویم. من فقط این فیلم را ساخته ام و حالا دیگران باید در مورد آن نظر بدهند. متاسفانه من این فرصت را نداشتم که فیلم هایم، چه «خواب تلخ» و چه«آتشکار» توسط تماشاگران دیده شوند. و مخاطب یک قسمت هایی فیلم را تشویق کند و بخندد و یک قسمت هایی را دوست نداشته باشد و حتی هو کند! یعنی حتی این فرصت نبوده که منتقدان بنشینند و از فیلم بد بگویند یا تعریف کنند. در حالی که این فرصتی است که باید به هر فیلمی داده شود و اصلا حق هر فیلمی است. آن هم فیلمی که چهارچوب قانون را رعایت کرده و پروانه ساخت و نمایش گرفته است. اما حالا همه چیز وابسته به سلیقه چند نفر شده که قانون را بالا و پائین کنند ومن به جای آن ها متاسفم.
از آن جا که من خودم هم آدم قانونمندی هستم همیشه دنبال این مسئله هستم که روال قانونی کار طی شود. ولی الان می بینم که کارشان غیرقانونی است و فقط برمبنای سلیقه کاملا شخصی و ذهنی خودشان است.
-فضای فیلم «آتشکار» هم مثل «خواب تلخ» فضای طنز و تا قسمتی فانتزی است؟
بله همان هست. یک فضای فانتزی دارد و تفاوتش با «خواب تلخ» ابتدا در اسمش است که خب آن فیلم «خواب تلخ» بود و این یکی «آتشکار»! و این که در «خواب تلخ» مجموعه نابازیگرها حضور داشتند اما در «آتشکار» یک بازیگر حرفه ای داریم که به همراه گروهی از نابازیگرها در فیلم بازی می کنند. که این امر تجربه خیلی خوب و جالب برایم بود. محوریت «آتشکار» با حمیدفرخ نژاد است و بقیه عوامل جلوی دوربین نابازیگر هستند. حمیدفرخ نژاد در این فیلم کار بزرگ و سختی کرد که خودش را با مجموعه نابازیگران هماهنگ کند تا شاهد بازی یکدستی در فیلم باشیم. فرخ نژاد هم لهجه اش را در فیلم کنترل کرد و هم فیزیک و حرکاتش را اما نتیجه همه زحمات او فعلا این شده که فیلم در قوطی مانده و کسی آن را ندیده است!
-خط داستانی فیلم «آتشکار» چیست؟
داستان فیلم را دو مدل می شود بیان کرد. می توان گفت: این فیلم داستان مردی است که..... و کار را راحت کرد! اما یک خطی اش این می شود که فیلم داستان تصمیم گیری بر سر موضوعی برای یک مرد آتشکار است که بر سر این دوراهی با پدرش درگیر می شود البته روح پدرش! می شود گفت داستان تردید یک انسان بر سر انجام دادن یا انجام ندادن کاری است. فضای آن را شاید بتوان تا حدودی تخیلی دانست اما تخیلی نه به معنی مرسومش. سعی کردم که به ذهنیات و فضاهای خودم وفادار باشم. یک جورهایی بین فضای مستند و تخیلی است. البته در «خواب تلخ» این رفت و آمد بین فضای مستند و داستانی خیلی بیشتر بود. فضای آتشکاریک نگاه کاملا ساده و رئال به موضوعی است که در بطن خودش ممکن است خیلی هیجان انگیز و فراواقعی باشند. و در «خواب تلخ» این نگاه ساده به موضوعی خاص مثل مرگ بود.
-«خواب تلخ» حضور جهانی موفقی داشت و خوشبختانه اخیرا روی سایت جشنواره مونترال هم دیدیم که فیلم «آتشکار» در بخش مسابقه جشنواره پذیرفته شده است. لطفا کمی درباره حضور جهانی «آتشکار» برایمان توضیح بدهید. اصلا فیلم «آتشکار» را تا امروز به جشنواره های مختلف ارائه کرده بودید؟
از ابتدای سال 87، «آتشکار»آماده اکران بود. اما من به عنوان سازنده این فیلم قصد داشتم فیلمی بسازم که بیشتر برای مخاطب داخلی تماشایی باشد. و الان هم فکر می کنم که اگر فرصتی برای نمایشش پیش بیاید، خواهید دید که این اتفاق افتاده است. برای تماشاگر ایرانی، چه از نظر طنزش و چه نگاهش و چه شوخی هایش، فیلم جالب تری است تا برای تماشاگر خارجی. و طبق تست هایی که انجام دادیم امید می رفت که تبدیل به یک فیلم پرفروش بشود. یعنی هرچند فیلمی است که متعلق به سینما متفاوت یا مستقل است ولی مطمئنم که می توانست مخاطب عام تر را جذب کند. با این دید بیشتر دنبال این بودم که فیلم در داخل اکران شود. همه نیتم این بود که اتفاقات بین المللی که برای «خواب تلخ» افتاد برای «آتشکار» دیرتر بیفتد.
در مورد «خواب تلخ» این طنز اتفاق افتاد که ما فیلم را به جشنوره فجر سال 83 دادیم که فیلم را قبول نکردند و یک ماه و نیم بعد فیلم در جشنواره کن پذیرفته شد و خیلی هم در کن موفق بود و نقدهای خیلی خوبی روی آن نوشته شد. آن موقع هم جشنواره کن از نظر دوستان جشنواره خوبی بود! و سال بعد هم در جشنواره فجر فیلم را دعوت کردند. و اگر اشتباه یا سوءتفاهمی هم شده بود، خوشبختانه بعد از آن سریعا جبران شد. که البته برای نمایشش دوباره مسائلی پیش آمد که اکران آن را منتفی کرد. اما در مورد «آتشکار» اصلا از اول این دید را داشتم که فیلم برای نمایش در داخل است. فکر کردم که این بخش بین المللی میتواند بعد از اکران داخلی اتفاق بیفتد.
-یعنی می خواستید اول فیلمتان در داخل به نمایش در بیاید بعد به جشنواره های خارجی ارائه اش کنید؟
دقیقا. فکر کردم که این سیر منطقی تری است که اول اکران بشود و بعد به حضورهای جهانی اش فکر کنیم. اما خب به ما گفتند که یک ماه و دو ماه صبر کنید و نتیجه این شد که از اول سال 87 فیلم در قوطی مانده است. ما سر هر دو ماه و ابتدای هر فصل آماده اکران بودیم و درخواست می دادیم ولی پاسخی دریافت نمی کردیم. یعنی حتی در این امید دادن های واهی! وقفه ای نمی افتاد که من امید به اکران را از دست بدهم. و این خیلی شرایط عذاب آوری است چون امید خوب است ولی امیدی که شما در آن بمانید در حالی که شخصی دیگری در مقام تصمیم گیری می داند که فیلمتان به نمایش در نمی آید، واقعا عذاب آور است. ولی دیدم فایده ای ندارد چون فیلم هم پروانه ساخت دارد و هم پروانه نمایش و روی این دو تا تاکید می کنم برای این که بگویم من به دنبال یک سراب نبودم، و دوستان زیادی هم در ارشاد بودند که دنبال کار فیلم را گرفتند ولی با این حال هیچ کدام از این کارها به جایی نرسید. خلاصه از دو ماه پیش دیدم که واقعا امیدی به اکران فیلم نیست و از عمر فیلم هم میگذرد، این شد آن را برای اولین حضور به جشنواره مونترال دادیم که خوشبختانه در بخش مسابقه پذیرفته شد.
-ما هم دعا مي كنيم كه فيلم «آتشكار» بتواند در بخش مسابقه مونترال جايزه اول را هم كسب كند. خودتان اميدوار هستيد؟
نه! سنگ بزرگ علامت نزدن است! ولي به هر حال اميدوارم كه يك حضور خوب باشد. چون غير از بحث جوايز، جشنواره هاي خارجي هميشه ويتريني هستند براي فروش و عرضه فيلم. و هرچه حضور پرقدرت تر باشد و با تبليغات بهتر خب كار ساده تر مي شود و صددرصد گرفتن جايزه هم به اين روند كمك خواهد كرد.
-فكر مي كنيد همان طور كه جشنواره كن به حضور «خواب تلخ» و نمايش آن در جشنواره فجر كمك كرد، ‌مونترال هم بتواند به نمايش «آتشكار» در ايران كمك كند؟
اميد دارم. به هر حال بعضي وقت ها مجبوريم كه اميدوار باشيم. در هر صورت ما تلاش خودمان را خواهيم كرد.
-اصلا حضور فيلم ها در جشنواره هاي بين المللي، كمكي به شرايطشان در داخل كشور مي كند؟ يا اصلا دو مقوله كاملا جدا از هم هستند؟
نه اصلا ارتباطي با هم ندارند. الان كه اين سوال را كرديد ياد ماجراي «خواب تلخ» افتادم. همه كساني كه فيلم را ديدند،‌حتي در پخش معتقد بودند كه مي شود با اين شرايط و بعد از كن، براي فيلم كاري انجام داد. چقدر با ديد تماشاگر داخلي پوستر زدم و تبليغات كردم. البته «خواب تلخ» يك اكران كوتاه در خمين شهر هم داشت. يعني همان شهري كه فيلم در آن جا فيلمبرداري شده بود. چقدر ما آن جا تبليغ كرديم،‌آن هم با بروشورها و پوسترهاي كاملا حرفه اي. و واقعا چه روزهاي خوبي برايم بود. اين اكران هم براي اين بود كه مي خواستيم شرايطي به وجود بيايد كه بشود فيلم را به اسكار ارائه كرد. اما خب فيلم به اسكار كه ارائه نشد هيچ،‌ فيلم را زير بغلمان هم گذاشتند و به دلايلي همان اكران معمولي‌اش هم منتفي شد. و حتي از پرده سينماي خمين شهر هم برداشته شد. يعني متاسفانه حضورهاي خارجي و شرايط داخلي دو مقوله كاملا جدا از هم هستند. اين را با كمال تاسف مي گويم. حتي جوري با اين قضيه برخورد مي شود كه اگر فيلمتان در جشنواره هاي خارجي موفق شد ديگر بايد بازار داخل را فراموش كنيد. متاسفانه يك مرزبندي هايي وجود دارد. به هر حال فيلم هايي در خارج از كشور مطرح مي شوند كه حتما يك ادبيات بين المللي داشته اند. اين ها فيلم هاي بين المللي ما هستند و ما سال هاست كه از اين مدل سينما، فيلم مي بينيم. فيلم هاي خوب يا متوسط. گاهي براي شوخي عنوان سينماي جشنواره اي را به اين جريان مي دهند. ولي من فكر مي كنم عنوان سينماي بين المللي ايران،‌منطقي تر باشد. جرياني هست كه يك زماني دوره طلايي داشت. الان در برهه اي است كه برخي معتقدند دوره افول آن است. ولي از نظر من دوره پوست اندازي سينماي ايران است. دوره اي است كه سينماي بين المللي ايران تبيين شده و چهره هاي جديد و جوانتري پا به اين جريان گذاشتند و مي بينيم كه امروز هم اين مسير ادامه دارد و واقعا انحصاري و دست يكي دو نفر هم نيست. امروز در اين جريان بين الملل سينماي ايران، فيلمسازهايي داريم بسيار بهتر از نسل گذشته و بسيار بهتر از نسل ما، كه امروز دارند فيلم هاي كوتاه و مستقل خودشان را مي سازند و در آينده نزديك آن ها حضور پررنگ تري خواهند داشت و خيلي قدرتمندانه تر و حتي حرفه اي تر كار را دنبال مي كنند.
-پس در كل شما با اين سينماي متفاوت جشنواره اي و به قول خودتان سينماي بين المللي ايران موافقيد؟ چون برخي معتقدند اين فيلم ها فقط براي جشنواره هاي بين المللي ساخته مي شوند و اگر در داخل نمايش داده شوند مردم از آن ها استقبال نمي كنند. البته معمولا هم اكران نمي شوند تا صحت و سقم اين موضوع مشخصي شود!
به نظرم يك دعواي سينما بدنه و سينماي جشنواره در كشور ما هست. كه منطقي‌اش مي شود سينما تجاري و سينماي متفاوت تر! كه در همه دنيا هم چنين چيزي وجود دارد. و هركدام از آن سينماها محل ارتزاق خودشان را دارند. اولين ويترين يك كشور سينماي آن است. فيلمي مي آيد و فروش مي كند و تهيه كننده اش صاحب ثروت مي شود و فيلم بعدي‌اش را مي سازد. فيلم هايي هم هستند كه براي فروش نيستند ولي در همان كشور جشنواره هايي وجود دارد كه فيلم را از نظر هنري ارزيابي مي كنند. اين احتمال هم هست كه اصلا بگويند اين فيلم نه ارزش هنري دارد و نه تجاري. اما متاسفانه در كشور ما اين مسئله وجود دارد كه سينماها فقط در اختيار فيلم هاي تجاري قرار مي گيرند كه حقشان هم هست،‌ ولي فقط حق آن ها نيست. و سينماي متفاوت تر كه محروم از اكران است براي ارتزاق طبيعتا بايد به جشنواره هاي خارج از كشور فكر كند. حكم جشنواره هاي خارجي درباره فيلم ها هم حرف آخر نيست. اما حداقل دليلي بر ارزش هاي بين المللي آن فيلم هاست. من اين دعواي فيلم هاي داخل و خارج را قبول ندارم. مطمئنم كه همه آن فيلم ها هم اول تمايل دارند كه در داخل كشور نمايش داده شوند.
-اين طوركه در صحبت هايتان اشاره كرديد،‌ احتمالا «آتشكار» را مرزي بين فيلم هاي متفاوت و فيلم هاي مورد پسند مخاطب مي دانيد. گفتيد كه به نظرتان فيلم با مخاطب ارتباط خوبي برقرار مي كند.
«آتشكار» را براي مخاطب داخل ساختم ولي نه به اين معني كه فيلم گيشه باشد. قرار بود فيلمي باشد كه در عين حال كه به جريان متفاوت سينما تعلق دارد،‌ تماشاگر هم آن را ببيند و خوشش بيايد. معتقدم كه فيلم بايد مثل يك ظرف آجيل باشد. يعني هر آدمي با هر سليقه اي بتواند قسمتي از آن را استفاده كند.
-به فيلم بعديتان هم فكر كرده ايد؟
راستش يك سري طرح ها و ايده ها دارم كه منتظرم شرايط ساختشان پيش بيايد . ولي تا امروز همه اش در فكر نمايش «آتشكار» بوده ام. همه اش دنبال اين بودم كه اول تكليف «آتشكار»مشخص شود. چون اين فيلم هم پروانه نمايش دارد و هم پروانه ساخت و روال كاملا قانوني را طي كرده است.

منبع : تهران امروز

به روز شده در : چهارشنبه 4 شهريور 1388 - 14:42