با نماینده‌ای که داریم، امسال زودتر دست به کار شویم؛
یک گزارش دیگر درباره ماجرای اسکاری فیلم‌های ایرانی + جدول نام نماینده‌های ایران در اسکار

سینمای ما - بایدها و نبایدهای سینمای ایران برای شرکت در مهمترین جایزه سینمایی.

معرفی نماینده سینمای ایران به اسکار از آنجا که این مراسم فرصت مناسبی برای تبلیغ و معرفی سینمای کشورها به وجود می‌آورد، همواره از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. این مسئله موجب شده تا هر سال قبل و بعد از انتخاب نماینده ایرانی اسکار صحبت‌هایی کارشناسی در این زمینه مطرح شود و امیدهایی تازه در دل دوستداران سینمای ایران شکل بگیرد، که حداقل باز هم شاهد تکرار موفقیت «بچه‌های آسمان» و حضور این فیلم در میان پنج فیلم نامزد دریافت جایزه بخش غیرانگلیسی زبان باشیم.

اما رویاپردازی‌ها غالباً در این مورد نتیجه‌ای نداشته و هر سال معرفی فیلم‌های ایرانی به اسکار حاصلی جز ناکامی آثار سینمای ایران به همراه نداشته است. همین مسئله موجب می‌شود تا شرایط معرفی فیلم به اسکار از سوی سینمای ایران از دو جنبه مورد بررسی قرار گیرد، یکی معیارهای آکادمی اسکار در داوری فیلم‌ها و دیگری معیار ایرانیان برای انتخاب و معرفی فیلم.

معیار ایرانیان
نحوه انتخاب فیلم ایرانی برای حضور در اسکار در طول سالیان گذشته با تحولاتی روبه‌رو بوده است. در حالی که براساس قواعد موجود در آکادمی اسکار انتخاب فیلم‌ها در هر کشوری توسط یک سازمان و یا یک هیأت داوری متشکل از هنرمندان و اهالی صنعت سینما، انجام می‌شود که فهرست اعضای این کمیته انتخاب باید تا تاریخ 13 آگوست (12 مرداد‌ماه) به آکادمی معرفی شده باشد در ایران بخش دولتی همواره یکی از ارکان تأثیرگذار در انتخاب بوده است و در سال‌های اخیر نمایندگانی از خانه سینما و بنیاد سینمایی به صورت مشترک مسئولیت معرفی فیلم‌ها را برعهده گرفته‌اند. هرچند که سال گذشته با حضور نمایندگان اسکار در ایران اینچنین تصور شد که امسال خانه سینما کار گزینش آثار را برعهده خواهد گرفت اما به نظر می‌رسد با وجود فرصت یک ماه و ده روزه تا معرفی نماینده همچنان نمایندگان فارابی و خانه سینما در تعامل با یکدیگر این مسئولیت را برعهده بگیرند. البته در این میان خانه سینما طرحی را برای نحوه انتخاب فیلم‌ها طراحی کرده که به نظر می‌رسد به دلیل جو سیاسی موجود در جامعه ارائه این طرح به معاونت امور سینمایی و تصویب ان عقب افتاده است. براساس این طرح که عملی شدن آن برای امسال بعید به نظر می‌رسد، تشکیل جلساتی با ترکیب 7 نفره به مسئولیت مدیریت جشنواره و مجامع سینمایی وزارت ارشاد پیش‌بینی شده است که دو نفر از سازمان‌های عرضه بین‌المللی که یکی می‌تواند فارابی باشد و دیگری حوزه هنری و. . . چهار نفر نماینده خانه سینما، یک نفر صاحب‌نظر سینمایی در عرصه بین‌المللی به انتخاب معاونت سینمایی در این جلسات حضور دارند. در این طرح پیشنهاد شده است، در جلسه اول هر کدام از نمایندگان 10 فیلم را معرفی کنند و به یک مخرج مشترک که رسیدند، به مدت یک هفته، همگی فیلم‌ها را با هم می‌بینند و سپس جلسه‌ای برگزار شود تا فیلم به اسکار معرفی شود.

سال گذشته نماینده ایرانی اسکار از سوی گروهی شامل امیر اسفندیاری، محمد بزرگ‌نیا، فرهاد توحیدی، عزیزالله حاجی‌مشهدی، محمد داودی، محمد سریر، علیرضا شجاع‌نوری، رسول صدرعاملی و فاطمه معتمدآریا انتخاب شد و در سال‌های گذشته علاوه بر این گروه رؤیا تیموریان، مجید مجیدی، محمدرضا هنرمند، محمدرضا سکوت، رضا درستکار، مرتضی شایسته و سیروس الوند نیز در گروه هیأت انتخاب حضور داشته‌اند. در این مدت هیچ گاه دلایل روشنی برای انتخاب فیلم‌هایی که از ایران به اسکار معرفی می‌شوند اعلام نشده است اما بر اساس فیلم‌هایی که تاکنون معرفی شده به نظر می‌رسد، شناخته شده بودن کارگردان در عرصه بین‌المللی، مطرح بودن فیلم در داخل کشور و برگزیده بودن در جشنواره‌های بین‌المللی از جمله ویژگی‌هایی است که در انتخاب فیلم‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد.

علیرضا رئیسیان، کارگردان و از جمله اعضای هیأت انتخاب فیلم برای معرفی به اسکار در مورد معیارهایی که از سوی ایرانیان در این زمینه مورد توجه قرار می‌گیرد، به ایسنا می‌گوید: «برای معرفی فیلم به اسکار، برخی معیار و ملاک‌هایی وجود دارد که خود قوانین اسکار تعیین می‌کنند، از جمله این‌که باید دریک محدوده تاریخی حتماً اکران عمومی شده باشد و کارشناسان سینمایی آن کشور، نه مقامات رسمی و دولتی، آن فیلم را معرفی کنند. طی 6، 7 سال گذشته یعنی پس از دوره‌ مدیریت آقای سیف‌الله داد، دوباره برگزاری جلسات معرفی فیلم به اسکار به دست بنیاد سینمایی فارابی بااعمال نظر زیاد افتاد.» این کارگردان می‌گوید: «یکی از فاکتورهای مهم در داشتن شانس برای فیلم معرفی شده به اسکار، جوایز بین‌المللی است و فاکتور مهم دیگر، داشتن پخش‌کننده بین‌المللی است. کارشناسان فقط باید امتیاز و شانس‌ها را نسبت به فیلم‌ها بسنجند، نه اینکه آنها را داوری کنند. چون برای ارسال فیلم به اسکار قضیه داوری منتفی است. باید ببینند چه فیلمی بیشترین امتیاز و بیشترین شانس را دارد و نماینده خوبی برای سینمای ملی و نه سینمای دولتی هست. براساس ویژگی‌های «درباره الی» به‌نظر من این فیلم می​تواند شانس خوبی در اسکار 2009 داشته باشد.»

علیرضا شجاع نوری هم درباره ویژگی مورد نیاز فیلم ایرانی برای حضور در اسکار می‌گوید: «اگر فیلمی از پخش جهانی مناسب، مخصوصاً در آمریکا برخوردار باشد، شانس بسیار زیادی دارد.» اما این تهیه‌کننده با جوسازی‌ها در مطبوعات در مورد فیلمی که به اسکار معرفی می‌شود مخالف است و معتقد است معرفی فیلم از ایران به اسکار الزامی برای حضور آن در میان پنج فیلم نیست و این گفته را چنین توجیه می‌کند: «متأسفانه سوءتفاهمی و توهمی در ایران در مورد اسکار و انتخاب فیلم برای اسکار وجود دارد و خیلی از رسانه‌ها هم به آن دامن زده‌اند و آن توهم این است که اگر فیلمی از ایران به آکادمی اسکار معرفی شد، حتماً باید آنجا جزو نامزدها و برنده‌ها باشد، در صورتی‌ که اصلاً این‌گونه نیست. چون این‌همه فیلم از سراسر دنیا به اسکار می‌رود و در یک رقابت شرکت می‌کنند و ممکن است انتخاب بشوند و یا نشوند. از زمانی‌که فیلمی برای معرفی به اسکار انتخاب می‌شود، در روزنامه‌ها شروع می‌کنند راجع به این فیلم نوشتن و بزرگش می‌کنند و توقعی را در خوانندگان و مردم ایجاد می‌کنند که این فیلم حتماً شانس بسیار زیادی دارد. در حالی که این‌گونه نیست، فیلمی که در اینجا انتخاب می‌شود به نظر آن گروه مناسب‌ترین فیلمی بوده است که حالا باید برود در رقابت بین هزاران فیلم شرکت کند.»

معیار اسکاری‌ها
نگاهی به فیلم‌هایی که در این سال‌ها به عنوان برگزیدگان بخش غیرانگلیسی زبان اسکار معرفی می‌شود تا حدودی نشان می‌دهد که چه اصولی مورد توجه هیأت آکادمی اسکار است. معیارهایی که از جمله آن می‌توان به لزوم اکران عمومی حداقل یک هفته​ای در کشور مبدأ، وجود پخش‌کننده بین‌المللی، مطرح شدن فیلم در جشنواره‌های مختلف، تحویل فیلم به تمامی اعضای آکادمی و ایجاد شرایط دیده شدن اثر از سوی این گروه اشاره کرد. اما خود فیلم نیز باید دارای ویژگی‌هایی باشد که علی معلم در این زمینه می‌گوید: «ماجرای معرفی فیلم به اسکار نیازمند یک سنجش از زوایای مختلف از حضور بین‌المللی فیلم‌هاست. من به خاطر دارم در یکی از جلسات که برای معرفی فیلم به اسکار حضور داشتم، افرادی که در آن جلسه حضور داشتند و باید تشخیص می‌دادند که چه اثری برای اسکار انتخاب شود، واقعاً کوچکترین اطلاعاتی درباره‌ جهان فیلم‌سازی و جشن‌های سینمایی در دنیا نداشتند و فکر می‌کردند باید فیلم برتر خودشان را انتخاب بکنند و بعضاً تصور برخی دوستان این است که فیلمی باید انتخاب بشود که آنها دوست دارند. در حالی‌که انتخاب و معرفی فیلم برای اسکار نیازمند، کار کارشناسی است.» معلم ادامه می‌دهد: «اسکار یک جریان بزرگ و پربیننده است و تبلیغات یک فیلم در معرفی فیلم به بازارهای جهانی بسیار مؤثر است، در حالیکه ما بی‌توجه هستیم و عمدتاً کارشناسان ناکارآمد انتخاب می‌کنیم و همچنان هم معلوم نیست خانه سینما مسئول است یا فارابی و هیچ کدام در واقع به‌طور کامل پشت قضیه قرار نمی‌گیرند. فکر می​کنم یکی از معدود فیلم​هایی که قابلیت معرفی به اسکار را دارد «درباره الی» است که با استانداردهای سینمای جهان همخوانی دارد.»
قطعاً توجه آکادمی اسکار به فیلم‌هایی که در عین تجربه گرا بودن نگاهی جهانی دارند می‌تواند راهکاری برای انتخاب فیلم را پیش روی هیأت‌گزینش فیلم‌های ایرانی قرار دهد.

پیشینه حضور ایران
پس از انقلاب اسلامی سینمای ایران به مدت 16 سال نماینده‌ای به اسکار معرفی نکرد تا اینکه بالاخره در سال 1373 «زیر درختان زیتون» ساخته عباس کیارستمی برای حضور در این مراسم معرفی شد. در سال 1374 نیز فیلم «بادکنک سفید» به کارگردانی جعفر پناهی برای حضور در این رقابت انتخاب شد. در سال 1375 سینمای ایران فیلمی را راهی اسکار نکرد اما از سال 1376 تا 1387 به ترتیب فیلم‌های «گبه» ساخته محسن مخملباف، «بچه‌های آسمان» به کارگردانی مجید مجیدی، «رنگ خدا» ساخته مجید مجیدی، «زمانی برای مستی اسب‌ها» ساخته بهمن قبادی، «باران» به کارگردانی مجید مجیدی، «من ترانه، 15 سال دارم» ساخته رسول صدرعاملی، «نفس عمیق» ساخته پرویز شهبازی، «لاک پشت‌ها هم پرواز می‌کنند» به کارگردانی بهمن قبادی، «خیلی دور، خیلی نزدیک» ساخته رضا میرکریمی، «کافه ترانزیت» به کارگردانی کامبوزیا پرتوی، «میم مثل مادر» به کارگردانی رسول ملاقلی‌پور و «آواز گنجشک ها» به کارگردانی مجید مجیدی معرفی شدند. مروری بر این فهرست نشان می‌دهد اصولاً هیأت انتخاب ایرانی چندان معیار مشخصی در گزینش فیلم‌ها ندارد. در این فهرست که همگی برای یک مراسم با الگوی داوری واحد فرستاده شده‌اند، نام دو گروه فیلم مشاهده می‌شود. گروه اول فیلم‌های کارگردانان شناخته شده در سطح بین‌الملل همانند کیارستمی، مخملباف، بهمن قبادی، جعفر پناهی و مجید مجیدی است که به نظر می‌رسد اصلاً جریانی که به واسطه فعالیت آنان در سینمای ایران راه افتاد، مسیر حضور در اسکار را برای ایران گشود. گروه دوم فیلم‌هایی هستند که توسط کارگردانان شناخته شده در ایران اما نسبتاً ناشناس در سطح بین‌المللی ساخته شده است. البته در میان همین گروه نام فیلم «نفس عمیق» ساخته پرویز شهبازی نیز مشاهده می‌شود که با توجه به ساختار متفاوتش می‌توانست در اسکار مورد توجه باشد.

منبع : خبر

به روز شده در : دوشنبه 26 مرداد 1388 - 5:45